7.
ÂÖ™ËÜÖÞ›ÖÝÖ´ÖÛúß ™ßÛúÖ ¬Ö¾Ö»ÖÖÛê
¸“Ö×µÖŸÖÖ
¯ÖÎßÖãŸÖ
ÝÖÎÓ£Ö ¬Ö¾Ö»ÖÖÛê †®ŸÖ´ÖêÓ ×®Ö´®Ö ®ÖÖî ÝÖÖ£ÖÖ‹Ó ¯ÖÖ‡Ô •ÖÖŸÖß ÆîÓ •ÖÖê ‡ÃÖÛê ¸“Ö×µÖŸÖÖÛúß ¯ÖοÖ×ÃŸÖ Æî
--
¬Ö¾Ö»ÖÖÛúß
†×®ŸÖ´Ö ¯ÖοÖ×ßÖ
•ÖÃÃÖ
ÃÖêÃÖÖ‹ÞÖ ( ¯ÖÃÖÖ‹ÞÖ ) ´Ö‹ ×ÃÖ¬¤ÓŸÖ×´Ö¤Ó ×Æ †×Æ»ÖÆãÓ¤ß ( †×Æ»ÖÆã¤Ó
)…
´ÖÆã ÃÖÖê
‹»Öև׸µÖÖê ¯Ö×ÃÖµÖˆ ¾Ö¸¾Ö߸ÃÖêÞÖÃÃÖ …… 1 ……
¾ÖÓ¤Ö×´Ö
ˆÃÖÆÃÖêÞÖÓ ×ŸÖÆã¾ÖÞÖ-וֵÖ-²ÖÓ¬Ö¾ÖÓ ×ÃÖ¾ÖÓ ÃÖÓŸÖÓ …
ÞÖÖÞÖ-×Ûú¸ÞÖÖ¾ÖÆÖ×ÃÖµÖ-ÃÖµÖ»Ö-‡µÖ¸-ŸÖ´Ö-¯ÖÞÖÖ×ÃÖµÖÓ
פ™Ëš …… 2 ……
†¸ÆÓŸÖ¯Ö¤Öê
( †¸ÆÓŸÖÖê ) ³ÖÝÖ¾ÖÓŸÖÖê ×ÃÖ¬¤Ö ×ÃÖ¬¤Ö ¯Ö×ÃÖ¬¤ †Ö‡×¸µÖÖ
…
ÃÖÖÆæ
ÃÖÖÆæ µÖ ´ÖÆÓ ¯Ö×ÃÖµÖÓŸÖã ³Ö›Ö¸µÖÖ ÃÖ¾¾Öê …… 3 ……
†••Ö••ÖÞÖÓפ×ÃÖÃÃÖêÞÖã••Öã¾Ö-Ûú´´ÖÃÃÖ
“ÖÓ¤ÃÖêÞÖÃÃÖ …
ŸÖÆ
ÞÖ¢Öã¾ÖêÞÖÓ ¯ÖÓ“ÖŸ£ÖãÆÞµÖÓ³ÖÖÞÖãÞÖÖ ´Öã×ÞÖÞÖÖ …… 4 ……
×ÃÖ¬¤ÓŸÖ-”Ó¤-•ÖÖê‡ÃÖ-¾ÖÖµÖ¸ÞÖ-¯Ö´ÖÖÞÖ-ÃÖŸ£Ö-×ÞÖ¾ÖãÞÖêÞÖ
…
³Ö¼Ö¸‹ÞÖ
™ßÛúÖ ×»Ö×Æ‹ÃÖÖ ¾Ö߸ÃÖêÞÖêÞÖ …… 5……
†½ŸÖßÃÖ×´Æ
ÃÖÖ×ÃÖµÖ ×¾ÖŒÛú´Ö¸ÖµÖ×´Æ ‹ÃÖã ÃÖÓÝÖ¸´ÖÖê … ( ? )
¯ÖÖÃÖê
ÃÖãŸÖê¸ÃÖß‹ ³ÖÖ¾Ö-×¾Ö»ÖÝÝÖê ¬Ö¾Ö»Ö-¯ÖŒÜÖê …… 6 ……
•ÖÝÖŸÖãÓÝÖ¤ê¾Ö¸••Öê
׸µÖ×´Æ ÛãÓú³Ö×´Æ ¸ÖÆãÞÖÖ ÛúÖêÞÖê …
ÃÖæ¸ê
ŸÖã»ÖÖ‹ ÃÖÓŸÖê ÝÖã¹ý×´Æ Ûãú»Ö×¾Ö»»Ö‹ ÆÖêÓŸÖê …… 7……
“ÖÖ¾Ö×´Æ
¾Ö¸×ÞÖ¾Öã¢Öê ×ÃÖÓ‘Öê ÃÖãŒÛú×´´Ö ÞÖê×´Ö“ÖӤ״´Ö …
Ûú×¢ÖµÖ´ÖÖÃÖê
‹ÃÖÖ ™ßÛúÖ Æã ÃÖ´ÖÖ×ÞÖ†Ö ¬Ö¾Ö»ÖÖ …… 8……
¾ÖÖê§ÞÖ¸ÖµÖ-
ÞÖ׸Ӥê ÞÖ׸Ӥ-“Öæ›Ö´Ö×ÞÖ×´Æ ³ÖãÓ•ÖÓŸÖê …
×ÃÖ¬¤ÓŸÖÝÖÓ£Ö´Öן£ÖµÖ
ÝÖã¹ý¯¯ÖÃÖÖ‹ÞÖ ×¾ÖÝÖ¢ÖÖ ÃÖÖ …… 9 ……
¤ã³ÖÖÔݵ֟Ö: ‡ÃÖ ¯ÖοÖ×ßÖÛúÖ ¯ÖÖš †®ÖêÛú •ÖÝÖÆ †¿Ö㬤 Æî וÖÃÖê ˆ¯Ö»Ö²¬Ö
†®ÖêÛú ¯ÖÎןֵÖÖêÓÛê ×´Ö»ÖÖ®ÖÃÖê ³Öß †³ÖߟÖÛú Æ´Ö ¯Öæ¸ß ŸÖ¸Æ ¿Ö㬤 ®ÖÆßÓ Ûú¸
ÃÖÛê… ŸÖÖê ³Öß ‡ÃÖ ¯ÖοÖ×ßÖÃÖê ™ßÛúÖÛúÖ¸Ûê ×¾ÖÂÖµÖ´ÖêÓ Æ´ÖêÓ ²ÖÆãŸÖÃÖß –ÖÖŸÖ¾µÖ
²ÖÖŸÖêÓ ×¾ÖפŸÖ ÆÖê •ÖÖŸÖß ÆîÓ… ¯ÖÆ»Öß ÝÖÖ£ÖÖÃÖê ïÖ™ Æî ×Ûú ‡ÃÖ ™ßÛúÖÛê
¸“Ö×µÖŸÖÖÛúÖ ®ÖÖ´Ö ¾Ö߸ÃÖê®Ö Æî †Öî¸ ˆ®ÖÛê ÝÖã¹ýÛúÖ ®ÖÖ´Ö ‹»ÖÖ“ÖÖµÖÔ… ×±ú¸
“ÖÖî£Öß ÝÖÖ£ÖÖ´ÖêÓ ¾Ö߸ÃÖê®ÖÛê ÝÖã¹ýÛúÖ ®ÖÖ´Ö †ÖµÖÔ®Ö×®¤ †Öî¸ ¤Ö¤Ö ÝÖã¹ýÛúÖ
®ÖÖ´Ö “Ö®¦ÃÖê®Ö ÛúÆÖ ÝÖµÖÖ Æî… ÃÖÓ³Ö¾ÖŸÖ: ‹»ÖÖ“ÖÖµÖÔ ˆ®ÖÛê ×¾ÖªÖÝÖã¹ý †Öî¸
†ÖµÖÔ®Ö×®¤ ¤ßõÖÖÝÖã¹ý £Öê… ‡ÃÖß ÝÖÖ£ÖÖ´ÖêÓ ˆ®ÖÛúß ¿ÖÖÜÖÖÛúÖ ®ÖÖ´Ö ³Öß
¯ÖÓ“ÖßÖæ¯ÖÖ®¾ÖµÖ פµÖÖ Æî… ¯ÖÖÑ“Ö¾Öß ÝÖÖ£ÖÖ´ÖêÓ ÛúÆÖ ÝÖµÖÖ Æî ×Ûú ‡ÃÖ ™ßÛúÖÛê
ÛúŸÖÖÔ ¾Ö߸ÃÖê®Ö ×ÃÖ¬¤ÖÓŸÖ, ”Ó¤, •µÖÖêןÖÂÖ, ¾µÖÖÛú¸ÞÖ †Öî¸ ¯ÖδÖÖÞÖ †£ÖÖÔŸÖË
®µÖÖµÖ, ‡®Ö ¿ÖÖáÖÖêÓ´ÖêÓ ×®Ö¯ÖãÞÖ £Öê †Öî¸ ³Ö¼Ö¸Ûú¯Ö¤ÃÖê ×¾Ö³Öæ×ÂÖŸÖ £Öê…
†ÖÝÖêÛúß ŸÖß®Ö †£ÖÖÔŸÖË 6 ÃÖê 8 ¾Öß ŸÖÛúÛúß ÝÖÖ£ÖÖ†ÖêÓ´Öê ‡ÃÖ ™ßÛúÖÛúÖ ®ÖÖ´Ö
‘
¬Ö¾Ö»ÖÖ
’
פµÖÖ
ÝÖµÖÖ Æî †Öî¸ ˆÃÖÛê ÃÖ´ÖÖ¯ŸÖ ÆÖê®ÖêÛúÖ ÃÖ´ÖµÖ ¾ÖÂÖÔ, ´ÖÖÃÖ, ¯ÖõÖ, ןÖ×£Ö, ®ÖõÖ¡Ö
¾Ö †®µÖ •µÖÖêןÖÂÖÃÖÓ²Ö®¬Öß µÖÖêÝÖÖêÓÛê ÃÖ×ÆŸÖ ×¤µÖÖ Æî †Öî¸ •ÖÝÖŸÖãÓÝÖ¤ê¾Ö Ûê
¸Ö•µÖÛúÖ ³Öß ˆ»»ÖêÜÖ ×ÛúµÖÖ Æî… †×®ŸÖ´Ö †£ÖÖÔŸÖË 9 ¾Öß ÝÖÖ£ÖÖ´ÖêÓ ¯Öã®Ö:
¸Ö•ÖÖÛúÖ ®ÖÖ´Ö ×¤µÖÖ Æî •ÖÖê ¯ÖÎןֵÖÖêÓ´Öê ‘¾ÖÖê§ÞÖ¸ÖµÖ
’
¯ÖœÖ
•ÖÖŸÖÖ Æî… ¾Öê ®Ö¸ê®¦“Öæ›Ö´Ö×ÞÖ £Öê… ˆ®ÆßÓÛê ¸Ö•µÖ´ÖêÓ ×ÃÖ¬¤Ö®ŸÖÝÖή£ÖÛê ‰ú¯Ö¸
ÝÖã¹ýÛê ¯ÖÎÃÖÖ¤ÃÖê »ÖêÜÖÛúÖ®Öê ‡ÃÖ ™ßÛúÖÛúß ¸“Ö®ÖÖ Ûúß…
×¾¤ŸÖßµÖ ×ÃÖ¬¤Ö®ŸÖ ÝÖή£Ö ÛúÂÖÖµÖ¯ÖÎÖ³ÖéŸÖÛúß ™ßÛúÖ '•ÖµÖ¬Ö¾Ö»ÖÖ' ÛúÖ ³Öß
‹Ûú ³ÖÖÝÖ ‡®ÆßÓ ¾Ö߸ÃÖê®ÖÖ“ÖÖµÖÔÛúÖ ×»ÖÜÖÖ Æã†Ö Æî… ¿ÖêÂÖ ³ÖÖÝÖ ˆ®ÖÛê ׿ÖµÖ
ו֮ÖÃÖê®Ö®Öê ¯Öæ¸Ö ×ÛúµÖÖ £ÖÖ… ˆÃÖÛúß ¯ÖοÖ×ßִÖêÓ ³Öß ¾Ö߸ÃÖê®ÖÛê
ÃÖÓ²Ö®¬Ö´ÖêÓ ¯ÖÎÖµÖ: µÖê Æß ²ÖÖŸÖêÓ ÛúÆß ÝÖ‡Ô ÆîÓ… “ÖæÓ×Ûú ¾ÖÆ ¯ÖοÖ×ßÖ1 (
³ÖæµÖ֤߾Ö߸ÃÖê®ÖÃµÖ ¾Ö߸ÃÖê®ÖÃµÖ ¿ÖÖÃÖ®Ö´ÖË… ¿ÖÖÃÖ®ÖÓ ¾Ö߸ÃÖê®ÖõÖ
¾Ö߸ÃÖê®Ö-Ûãú¿Öê¿ÖµÖ´ÖË ……17…… †ÖÃÖߤÖÃÖߤ¤ÖÃÖ®®Ö³Ö¾µÖÃÖ¢¾ÖÛãú´Ö㾤ŸÖß´ÖË…
´Ö㾤ŸÖßÓ ÛúŸÖãÔ´Öß¿ÖÖê µÖ: ¿Ö¿ÖÖÓÛú ‡¾Ö ¯ÖãÂÛú»Ö:……18…… ÁÖß¾Ö߸ÃÖê®Ö
‡ŸµÖÖ¢Ö³Ö¼Ö¸Ûú¯Öé£Öã¯ÖΣÖ:… ¯ÖÖ¸¤é¿¾ÖÖ׬Ö×¾Ö¿¾ÖÖÓ®ÖÖ ÃÖÖõÖÖפ¾Ö ÃÖ Ûê¾Ö»Öß……19……
¯ÖÎß×ÞÖŸÖ¯ÖÎÖ×ÞÖÃÖÓ¯Ö×¢ÖÛÎÖÓŸÖÖ¿ÖêÂÖÝÖÖê“Ö¸Ö… ³ÖÖ¸ŸÖß ³ÖÖ¸ŸÖß¾ÖÖ–ÖÖ ÂÖ™ËÜÖÞ›ê
µÖÃµÖ ®ÖÖÃÜÖ»ÖŸÖË ……20…… µÖÃµÖ ®ÖîÃÖ×ÝÖÔÛúßÓ ¯ÖΖÖÖÓ ¤é™˾ÖÖ
ÃÖ¾ÖÖÔ£ÖÔÝÖÖ×´Ö®Öß´ÖË… •ÖÖŸÖÖ:
ÃÖ¾ÖÔ–ÖÃÖ³¤Ö¾Öê
×®Ö¸Ö¸êÛúÖ ´Ö®ÖßÂÖÞÖ:……21…… µÖÓ ¯ÖÖÆã: ¯ÖÎñãú¸¾¤Öê¬Ö¤ß׬Öן֯ÖÎÃÖ¸ÖꤵִÖË…
ÁÖãŸÖÛê¾Ö×»Ö®ÖÓ ¯ÖÎÖ–ÖÖ: ¯ÖΖÖÖÁÖ´ÖÞÖÃÖ¢Ö´Ö´ÖË……22……
¯ÖÎ×ÃÖ¬¤-×ÃÖ¬¤×ÃÖ¬¤Ö®ŸÖ¾ÖÖ׬ÖÔ¾ÖÖ¬ÖÖîÔŸÖ¿Ö㬤¬Öß:… ÃÖÖ¬¤Õ ¯ÖΟµÖêÛú²Ö㬤îµÖÔ:
ï֬ÖÔŸÖê ¬Ö߬¤²Öã׬¤×³Ö: ……23…… ¯ÖãßÖÛúÖÓ®ÖÖ ×“Ö¸Ÿ®ÖÖ®ÖÖÓ ÝÖã¹ýŸ¾Ö×´ÖÆ
Ûãú¾ÖÔŸÖÖ… µÖê®ÖÖןֿÖ×µÖŸÖÖ: ¯Öæ¾ÖêÔ ÃÖ¾ÖêÔ ¯ÖãßÖÛú׿ÖµÖÛúÖ:……24……
µÖß֯ŸÖÖê§ß¯ŸÖ×Ûú¸ÞÖî³ÖÔ¾µÖÖÓ³ÖÖê•ÖÖ×®Ö ²ÖÖê¬ÖµÖ®ÖË… ¾µÖªÖêןÖ™ ´Öã®Öß®Öê®Ö:
¯ÖÓ“ÖßÖæ¯ÖÖ®¾ÖµÖÖӲָꅅ25…… ¯ÖÎ׿Öµֿ“Ö®¦ÃÖê®ÖÃµÖ µÖ:
׿ÖµÖÖês¯µÖÖµÖÔ®Ö×®¤®ÖÖ´ÖË… Ûãú»ÖÓ ÝÖÞÖÓ “Ö ÃÖ®ŸÖÖ®ÖÓ
þÖÝÖãÞÖî¹ý¤×•Ö•¾Ö»ÖŸÖË……26…… ŸÖÃµÖ ×¿ÖµÖÖês³Ö¾Ö“”Òß´ÖÖ®ÖË
ו֮ÖÃÖê®ÖÃÖ×´Ö¬¤¬Öß: (•ÖµÖ¬Ö¾Ö»ÖÖ-¯ÖοÖ×ßÖ)) ˆ®ÖÛê ׿Öµ־¤Ö¸Ö ×»ÖÜÖß ÝÖ‡Ô Æî
†ŸÖ‹¾Ö ˆÃÖ´ÖêÓ ˆ®ÖÛúß ÛúߟÖßÔ ×¾Ö¿ÖêÂÖ ºþþ¯ÖÃÖê ¾Ö×ÞÖÔŸÖ ¯ÖÖ‡Ô •ÖÖŸÖß Æî… ¾ÖÆÖÓ
ˆ®Æê ÃÖÖõÖÖŸÖË Ûê¾Ö»ÖßÛê ÃÖ´ÖÖ®Ö ÃÖ´ÖÃŸÖ ×¾ÖÀ¾ÖÛê ¯ÖÖ¸¤¿ÖßÔ ÛúÆÖ Æî… ˆ®ÖÛúß
¾ÖÖÞÖß ÂÖ™ËÜÖÞ› †ÖÝÖ´Ö´ÖêÓ †ÃÜÖ×»ÖŸÖ ºþþ¯ÖÃÖê ¯ÖξÖé¢Ö ÆÖêŸÖß £Öß… ˆ®ÖÛúß
ÃÖ¾ÖÖÔ£ÖÔËÝÖÖ×´Ö®Öß ®ÖîÃÖ×ÝÖÔÛú ¯ÖΖÖÖÛúÖê ¤êÜÖÛú¸ ÃÖ¾ÖÔ–ÖÛúß ÃÖ¢ÖÖ´ÖêÓ ×ÛúÃÖß
´Ö®ÖßÂÖßÛúÖê ¿ÖÓÛúÖ ®ÖÆß ¸Æß £Öß… ×¾Ö¾¤Ö®ÖË »ÖÖêÛú ˆ®ÖÛúß –ÖÖ®Öºþþ¯Öß
×Ûú¸ÞÖÖêÓÛê ¯ÖÎÃÖÖ¸ÛúÖê ¤êÜÖÛú¸ ˆ®Æê ¯ÖΖÖÖÁÖ´ÖÞÖÖêÓ´Öê ÁÖêš †Ö“ÖÖµÖÔ †Öî¸
ÁÖãŸÖÛê¾Ö»Öß ÛúÆŸÖê £Öê… ×ÃÖ¬¤Ö®ŸÖºþþ¯Öß ÃÖ´Öã¦Ûê •Ö»ÖÃÖê ˆ®ÖÛúß ²Öã׬¤ ¿Ö㬤
Æã‡Ô £Öß ×•ÖÃÖÃÖê ¾Öê ŸÖß¾ÖβÖã¬¤ß ¯ÖΟµÖêÛú²Ö㬤ÖêÃÖê ³Öß Ã¯Ö¬ÖÖÔ Ûú¸ŸÖê £Öê…
ˆ®ÖÛê ×¾ÖÂÖµÖ´ÖêÓ ‹Ûú ´Ö×´ÖÔÛú ²ÖÖŸÖ µÖÆ ÛúÆß ÝÖ‡Ô Æî ×Ûú ˆ®ÆÖê®Öê דָӟ֮Ö
ÛúÖ»ÖÛúß ¯ÖãßÖÛúÖêÓ (†£ÖÖÔŸÖ ¯ÖãßÖÛúÖºþþœ ×ÃÖ¬¤Ö®ŸÖÖêÓ) Ûúß ÜÖæ²Ö ¯Öã×™ Ûúß
†Öî¸ ‡ÃÖ ÛúÖµÖÔ´ÖêÓ ¾Öê †¯Ö®ÖêÃÖê ¯Öæ¾ÖÔÛê ÃÖ´ÖÃŸÖ ¯ÖãßÖÛú-¯ÖÖךµÖÖêÓÃÖê ²Öœ
ÝÖµÖê… ‡ÃÖ´Öê ÃÖ®¤ê¿Ö ®ÖÆß ×Ûú ¾Ö߸ÃÖê®ÖÛúß ‡ÃÖ ™ßÛúÖ®Öê ‡®Ö †ÖÝÖ´Ö-ÃÖæ¡ÖÖêÓÛúÖê
“Ö´ÖÛúÖ ×¤µÖÖ †Öî¸ †¯Ö®ÖêÃÖê ¯Öæ¾ÖÔÛúß †®ÖêÛú ™ßÛúÖ†ÖêÓÛúÖêê †ÃŸÖ×´ÖŸÖ Ûú¸
פµÖÖ…
ו֮ÖÃÖê®Ö®Öê †¯Ö®Öê †Öפ¯Öæ¸ÖÞÖ´ÖêÓ ³Öß ÝÖãºþþ ¾Ö߸ÃÖê®ÖÛúß ÃŸÖã×ŸÖ Ûúß
Æî †Öî¸ ˆ®ÖÛúß ³Ö™™ËÖ¸Ûú ¯Ö¤¾ÖßÛúÖ ˆ»»ÖêÜÖ ×ÛúµÖÖ Æî… ˆ®Æê ¾ÖÖפ-¾Ö鮤ָÛú
´Öã×®Ö ÛúÆÖ Æî,ˆ®ÖÛúß »ÖÖêÛú×¾Ö–ÖŸÖÖ Ûú×¾ÖŸ¾Ö¿Ö׌ŸÖ †Öî¸ ¾ÖÖ“ÖïÖןÖÛê ÃÖ´ÖÖ®Ö
¾ÖÖ×Ý´ÖŸÖÖÛúß ¯ÖοÖÓÃÖÖ Ûúß Æî, ˆ®Æê ×ÃÖ¬¤Ö®ŸÖÖê¯Ö×®Ö²Ö®¬ÖÛúŸÖÖÔ ÛúÆÖ Æî ŸÖ£ÖÖ
ˆ®ÖÛúß `¬Ö¾Ö»ÖÖ` ³ÖÖ¸ŸÖßÛúÖê ³Öã¾Ö®Ö¾µÖÖׯ֮Öß ÛúÆÖ Æî1…
‡®¦®Ö×®¤®Öê †¯Ö®Öê ÁÖéŸÖÖ¾ÖŸÖÖ¸´Öê ¾Ö߸ÃÖê®Ö¾¤Ö¸Ö ¬Ö¾Ö»ÖÖ †Öî¸
•ÖµÖ¬Ö¾Ö»ÖÖ ™ßÛúÖ ×»ÖÜÖê •ÖÖ®ÖêÛúÖ ‡ÃÖ ¯ÖÎÛúÖ¸ ¾Öé¢ÖÖ®ŸÖ פµÖÖ Æî… ²Ö¯¯Ö¤ê¾Ö
ÝÖãºþþ¾¤Ö¸Ö ×ÃÖ¬¤ÖÓŸÖ ÝÖÎÓ£ÖÖêÛúß ™ßÛúÖ ×»ÖÜÖê •ÖÖ®ÖêÛê ×ÛúŸÖ®Öê Æß ÛúÖ»Ö
¯Ö¿“ÖÖŸÖË ×ÃÖ¬¤ÖÓŸÖÖêÛê ŸÖŸ¾Ö–Ö ÁÖß´ÖÖ®Ö ‹»ÖÖ“ÖÖµÖÔ Æã‹ •ÖÖê ד֡ÖÛæú™¯Ö渴ÖêÓ
×®Ö¾ÖÖÃÖ Ûú¸ŸÖê £Öê… ˆ®ÖÛê ¯ÖÖÃÖ ¾Ö߸ÃÖê®Ö ÝÖãºþþ®Öê ÃÖ´ÖÃŸÖ ×ÃÖ¬¤ÖÓŸÖÛúÖ
†¬µÖµÖ®Ö ×ÛúµÖÖ †Öî¸ ‰ú¯Ö¸Ûê ×®Ö²ÖÓ®¬Ö®ÖÖפ †Öš †×¬ÖÛúÖ¸ ×»ÖÜÖê… ×±ú¸ ÝÖãºþþÛúß
†®Öã–ÖÖ ¯ÖÖÛú¸ ¾Öê ¾ÖÖ™ÝÖÎÖ´Ö´Öê †ÖµÖê †Öî¸ ¾ÖÆÖÛê †Ö®ÖŸÖꮦ¾¤Ö¸Ö ²Ö®Ö¾ÖÖµÖê Æã‹
ו֮ÖÖ»ÖµÖ´ÖêÓ šÆ¸ê… ¾ÖÆÖÓ ˆ®Æê ¾µÖÖܵÖÖ¯ÖΖÖׯŸÖ (²Ö¯¯Ö¤ê¾Ö ÝÖãºþþÛúß ²Ö®ÖÖ‡Ô
Æã‡Ô ™ßÛúÖ) ¯ÖÎÖ¯ŸÖ ÆÖê ÝÖ‡Ô… ×±ú¸ ˆ®ÆÖê®Öê ‰ú¯Ö¸Ûê ²Ö®¬Ö®ÖÖפ †šÖ¸Æ †×¬ÖÛúÖ¸
¯Öæ¸ê Ûú¸Ûê ÃÖŸÛú´ÖÔ ®ÖÖ´ÖÛúÖ ”™¾ÖÖÓ ÜÖÞ› ÃÖÓõÖê¯ÖÃÖê ŸÖîµÖÖ¸ ×ÛúµÖÖ †Öî¸ ‡ÃÖ
¯ÖÎÛúÖ¸ ”Æ ÜÖÞ›ÖêÛúß 72 Æ•ÖÖ¸ ¿»ÖÖêÛú ¯ÖδÖÖÞÖ ¯ÖÎÖÛéúŸÖ †Öî¸ ÃÖÓÃÛéúŸÖ ×´Ö×ÁÖŸÖ
¬Ö¾Ö»ÖÖ ™ßÛúÖ ×»ÖÜÖß… ŸÖŸ¯Ö¿“ÖÖŸÖË ÛúÂÖÖµÖ¯ÖÎÖ³ÖéŸÖÛúß “ÖÖ¸ ×¾Ö³Ö׌ŸÖµÖÖêÛúß 20
Æ•ÖÖ¸ ¿»ÖÖêÛú ¯ÖδÖÖÞÖ ™ßÛúÖ ×»ÖÜÖ®ÖêÛê ¯Ö¿“ÖÖŸÖË Æß ¾Öê þÖÝÖÔ¾ÖÖÃÖß ÆÖê ÝÖµÖê…
ŸÖ²Ö ˆ®ÖÛê ׿Ö嵅 •ÖµÖÃÖê®Ö (ו֮ÖÃÖê®Ö) ÝÖãºþþ®Öê 40 Æ•ÖÖ¸ ¿»ÖÖêÛú ¯ÖδÖÖÞÖ
™ßÛúÖ †Öî¸ ×»ÖÜÖÛú¸ ˆÃÖê ¯Öæ¸Ö ×ÛúµÖÖ… ‡ÃÖ ¯ÖÎÛúÖ¸ •ÖµÖ¬Ö¾Ö»ÖÖ 60 Æ•ÖÖ¸
¿»ÖÖêÛú-¯ÖδÖÖÞÖ ŸÖîµÖÖ¸ Æã‡Ô2…
¾Ö߸ÃÖê®Ö þÖÖ´ÖßÛúß †®µÖ ÛúÖê‡Ô ¸“Ö®ÖÖ Æ´Öê ¯ÖÎÖ¯ŸÖ ®ÖÆß Æã‡Ô †Öî¸ µÖÆ
þÖÖ³ÖÖ×¾ÖÛú Æß Æî,ŒµÖÖêÓ×Ûú ˆ®ÖÛúÖ ÃÖ´ÖÃŸÖ ÃÖ–ÖÖ®Ö †¾ÖãÖÖÛúÖ •Öß¾Ö®Ö
×®Ö¿“ÖµÖŸÖ: ‡®Ö ×ÃÖ¬¤ÖÓŸÖ ÝÖÎÓ£ÖÖêÓÛê †¬µÖµÖ®Ö,ÃÖÓÛú»Ö®Ö †Öî¸ ™ßÛúÖ-»ÖêÜÖ®Ö´Öê
Æß ²ÖߟÖÖ ÆÖêÝÖÖ… ˆ®ÖÛê ÛéúŸÖ–Ö ×¿ÖÂµÖ ×•Ö®ÖÃÖê®ÖÖ“ÖÖµÖÔ®Öê ˆ®Æê ו֮Ö
×¾Ö¿ÖÂÖÞÖÖÓê †Öî¸ ¯Ö¤×¾ÖµÖÖêÓÃÖê †»ÖÓÛéúŸÖ ×ÛúµÖÖ Æî ˆ®Ö ÃÖ²ÖÛê ¯ÖÖêÂÖÛú
¯ÖδÖÖÞÖ ˆ®ÖÛúß ¬Ö¾Ö»ÖÖ †Öî¸ •ÖµÖ¬Ö¾Ö»ÖÖ ™ßÛúÖ´ÖêÓ ¯ÖΓÖ㸟ÖÖÃÖê ¯ÖÖµÖê •ÖÖŸÖê
ÆîÓ… ˆ®ÖÛúß ÃÖæõ´Ö ´ÖÖ×´ÖÔÛú ²Ö㬤ß, †¯ÖÖ¸ ¯ÖÖ×Þ›ŸµÖ, ×¾Ö¿ÖÖ»Ö Ã´ÖéŸÖß †Öî¸
†®Öã¯Ö´Ö ¾µÖÖÃÖÓÝÖ ˆ®ÖÛúß ¸“Ö®ÖÖÛê ¯Öéš ¯Öéš ¯Ö¸ —Ö»ÖÛú ¸Æê ÆîÓ… ˆ®ÖÛúß
ˆ¯Ö»Ö³µÖ ¸“Ö®ÖÖ 72+20=92 Æ•ÖÖ¸ ¿»ÖÖêÛú ¯ÖδÖÖÞÖ Æî… ´ÖÆÖ³ÖÖ¸ŸÖ ¿ÖŸÖÃÖÖÆáÖß
†£ÖÖÔŸÖ ‹Ûú »ÖÖÜÖ ¿»ÖÖêÛú ¯ÖδÖÖÞÖ ÆÖê®ÖêÃÖê ÃÖÓÃÖÖ¸ÛúÖ ÃÖ²ÖÃÖê ²Ö›Ö ÛúÖ¾µÖ
ÃÖ´Ö—ÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æî… ¯Ö¸ ¾ÖÆ ÃÖ²Ö ‹Ûú ¾µÖ׌ŸÖÛúß ¸“Ö®ÖÖ ®ÖÆßÓ ÆîÓ Õ ¾Ö߸ÃÖê®ÖÛúß
¸“Ö®ÖÖ ´ÖÖ¡ÖÖ´ÖÓêÓ ¿ÖŸÖÃÖÖÆáÖß ´ÖÆÖ³ÖÖ¸ŸÖÃÖê £ÖÖê›ß ÆßÛú´Ö Æî, ¯Ö¸ ¾ÖÆ ˆ®Æß ‹Ûú
¾µÖŒŸÖßÛê ¯Ö׸ÁÖ´ÖÛúÖ ±ú»Ö Æî… ¬Ö®µÖ Æî ¾Ö߸ÃÖê®Ö þÖÖ´ÖßÛúß †¯ÖÖ¸ ¯ÖΖÖÖ †Öî¸
†®Öã¯Ö´Ö ÃÖÖ×ÆןµÖÛú ¯Ö׸ÁÖ´ÖÛúÖê… ˆ®ÖÛê ×¾ÖÂÖµÖ´ÖêÓ ³Ö¾Ö³Öæ×ŸÖ Ûú×¾ÖÛê ¾Öê ¿Ö²¤
µÖÖ¤ †ÖŸÖê ÆîÓ
ˆŸ¯ÖŸÃµÖŸÖês×ßÖ
´Ö´Ö ÛúÖês×¯Ö ÃÖ´ÖÖ®Ö¬Ö´ÖÖÔ,
ÛúÖ»ÖÖê
ʵÖÓ ×®Ö¸¾Ö׬Ö×¾ÖÔ¯Öã»ÖÖ “Ö ¯Ö飾Öß …
¾Ö߸ÃÖê®ÖÖ“ÖÖµÖÔÛúÖ ÃÖ´ÖµÖ
×®Ö׿“ÖŸÖ Æî… ˆ®ÖÛúß †¯ÖæÞÖÔ™ßÛúÖ •ÖµÖ¬Ö¾Ö»ÖÖÛúÖê ˆ®ÖÛê ׿ÖÂµÖ ×•Ö®ÖÃÖê®Ö®Öê
¿ÖÛú ÃÖÓ.759 Ûúß ±úÖ»ÝÖã®Ö ¿Ö㌻ÖÖ ¤¿Ö´Öß ×ŸÖ×£ÖÛúÖê ¯ÖæÞÖÔ Ûúß £Öß †Öî¸ ˆÃÖ
ÃÖ´ÖµÖ †´ÖÖê‘Ö¾ÖÂÖÔÛúÖ ¸Ö•µÖ £ÖÖ1 … (‡×ŸÖ ÁÖß¾Ö߸ÃÖê®ÖßµÖÖ ¾Ö߸ÃÖê®ÖÖ“ÖÖµÖÔÛúÖ
™ßÛúÖ ÃÖæ¡ÖÖ£ÖÔ¤Ö׿ÖÔ®Öß… ¾ÖÖ™ËÝÖÎÖ´Ö¯Öã¸ê ÁÖß´Ö¤ËÝÖæ•ÖÔ¸ÖµÖÖÔ®Öã¯ÖÖ×»ÖŸÖê……6……
±úÖ»ÝÖã®Öê ´ÖÖ×ÃÖ ¯Öæ¾ÖÖÔÅÆê ¸“Ö®ÖÖÛúÖ»Ö
¤¿Ö´µÖÖ ¿Ö㌻֯ÖõÖ… ¯Öξ֬¤Ô´ÖÖ®Ö¯Öæ•ÖÖê¹ý®Ö®¤ßÀ¾Ö¸´ÖÆÖêŸÃÖ¾Öê……7……
†´ÖÖê‘Ö¾ÖÂÖÔ¸Ö•Öꦸ֕µÖ¯ÖÎÖ•µÖÝÖãÞÖÖꤵÖÖ… ×®ÖךŸÖÖ ¯ÖΓֵÖÓ
µÖÖµÖÖ¤ÖÛú»¯ÖÖ®ŸÖ´Ö®Ö×»¯ÖÛúÖ…… 8…… ‹ÛúÖê®ÖÂÖ ×™ÃÖ´ÖבÖÛúÃÖ¯ŸÖ¿ÖŸÖÖ¤êÂÖã
¿ÖÛú®Ö¸ê®¦ÃµÖ… ÃÖ´ÖŸÖߟÖêÂÖã ÃÖ´ÖÖ¯ŸÖÖ •ÖµÖ¬Ö¾Ö»ÖÖ ¯ÖÎÖ³ÖéŸÖ¾µÖÖܵÖÖ ……9……
-•ÖµÖ¬Ö¾Ö»ÖÖ ¯ÖοÖÖ×ÃŸÖ ) ´ÖÖ®µÖÜÖê™Ûê ¸Ö™ÒÛæú™ ®Ö¸ê¿Ö †´ÖÖê‘Ö¾ÖÂÖÔ ¯ÖΣִÖÛê
ˆ»»ÖêÜÖ ˆ®ÖÛê ÃÖ´ÖµÖÛê
ŸÖÖ´Öί֙Öê´ÖÓê ¿ÖÛú ÃÖÓ. 737 ÃÖê »ÖÝÖÖÛú¸ 788 ŸÖÛú †£ÖÖÔŸÖ ˆ®ÖÛê ¸Ö•µÖÛê 52 ¾Öß
¾ÖÂÖÔ ŸÖÛúÛê ×´Ö»ÖŸÖê Æî2…(Altekar:
The Rashtrakutas and their times, p.71 Dr.Altekar, on page 87 of his book says
‘His (Amoghavarsha's) latest known date is phalguna S’uddha 10, S'aka 799
(i.e.March.878 A. D), when the Jayadhavala tika of virasena was finished. This
is a gross mistake. He has wrongly taken s'aka 759 to be saka 799.)
†ŸÖ:
•ÖµÖ¬Ö¾Ö»ÖÖ ™ßÛúÖ †´ÖÖê‘Ö¾ÖÂÖÔÛê ¸Ö•µÖÛê 23 ¾Öß ¾ÖÂÖÔ ´ÖêÓ ÃÖ´ÖÖ¯ŸÖ Æã‡Ô ×ÃÖ¬¤
ÆÖêŸÖß Æî… Ã¯Ö™ŸÖ: ‡ÃÖÃÖê Ûú‡Ô ¾ÖÂÖÔ ¯Öæ¾ÖÔ ¬Ö¾Ö»ÖÖ ™ßÛúÖ ÃÖ´ÖÖ¯ŸÖ ÆÖê “ÖãÛúß
£Öß †Öî¸ ¾Ö߸ÃÖê®ÖÖ“ÖÖµÖÔ Ã¾ÖÝÖÔ¾ÖÖÃÖß ÆÖê “ÖæÛê £Öê… ¾µÖÖܵÖÖ¯ÖΖÖׯŸÖ´Ö¾ÖÖ¯µÖ
¯Öæ¾ÖÔÂÖ™ËÜÖÞ›ŸÖß֟ÖßÖ×ô֮ÖË…
ˆ¯Ö׸ŸÖ´Ö²Ö®¬Ö®Ö֪׬ÖÛúÖ¸î¸Â™Ö¤¿Ö×¾ÖÛú»¯Öî:……180……ÃÖŸÛú´ÖÔ®ÖÖ´Ö¬ÖêµÖÓ ÂÖšÓ
ÜÖÓÞ›Ó ×¾Ö¬ÖÖµÖ ÃÖÓ×õÖ¯µÖ… ‡×ŸÖ ÂÖÞÞÖÖÓ ÜÖÞ›Ö®ÖÖÓ ÝÖÎÓ£ÖÃÖÆáÖËî×¾¤ÔÃÖ¯ŸÖŸµÖÖ
……181…… ¯ÖÎÖÛéúŸÖ-ÃÖÓÃÛéúŸÖ-³ÖÖÂÖÖ-×´ÖÁÖÖÓ ™ßÛúÖ ×¾Ö×»ÖÜµÖ ¬Ö¾Ö»ÖÖܵÖÖ´ÖË…
•ÖµÖ¬Ö¾Ö»ÖÖ “Ö ÛúÂÖÖµÖ¯ÖÎÖ³ÖéŸÖÛê “ÖŸÖÃÖéÞÖÖÓ ×¾Ö³ÖŒŸÖß®ÖÖ´ÖË……182……
×¾Ö¿ÖןÖÃÖÆáÖÃÖ¤ËÝÖÎÓ£Ö¸“Ö®ÖµÖÖ ÃÖÓµÖãŸÖÖÓ ×¾Ö¸“µÖ פ¾Ö´ÖË… µÖÖŸÖß֟Ö:
¯Öã®ÖßÖד”µÖÖê •ÖµÖÃÖê®Ö (ו֮ÖÃÖê®Ö ! ) ÝÖã¹ý®ÖÖ´ÖÖ ……183……
1.‡×ŸÖ
ÁÖß¾Ö߸ÃÖê®ÖßµÖÖ ™ßÛúÖ ÃÖæ¡ÖÖ£ÖԤ׿ÖÔ®Öß… ¾ÖÖ™ÝÖÎÖ´Ö¯Öæ¸ê
ÁÖß´Ö¤ËÝÖæ•ÖÔ¸ÖµÖÖÔ®Öã¯ÖÖ×»ÖŸÖê ……
±úÖ»ÝÖã®Öê
´ÖÖ×ÃÖ ¯Öæ¾ÖÖÔÆê ¤¿Ö´µÖÖÓ ¿Ö㌻֯ÖõÖÛê…
¯Öξ֬¤Ô´ÖÖ®Ö¯Öæ•ÖÖêºþþ®Ö®¤ßÀ¾Ö¸´ÖÆÖêŸÃÖ¾Öê……7……
†´ÖÖê‘Ö¾ÖÂÖÔ¸Ö•Öꮦ¸Ö•µÖ¯ÖÎÖ•µÖÝÖãÞÖÖꤵÖÖ…
×®ÖךŸÖÖ ¯ÖΓֵÖÓ µÖÖµÖÖ¤ÖÛú»¯ÖÖ®ŸÖ´Ö®Ö×»¯ÖÛúÖ……8……
‹ÛúÖê®ÖÂÖ×™ÃÖ´Ö׬ÖÛúÃÖ¯ŸÖ¿ÖŸÖÖ²¤êÂÖã
¿ÖÛú®Ö¸ê®¦ÃµÖ… ÃÖ´ÖŸÖߟÖêÂÖã ÃÖ´ÖÖ¯ŸÖÖ •ÖµÖ¬Ö¾Ö»ÖÖ
¯ÖÎÖ³ÖéŸÖ¾µÖÖܵÖÖ……9……-
•ÖµÖ¬Ö»ÖÖ ¯ÖοÖ×ßÖ
¬Ö¾Ö»ÖÖ ™ßÛúÖÛê †®ŸÖÛúß •ÖÖê ¯ÖοÖ×ÃŸÖ Ã¾ÖµÖÓ ¾Ö߸ÃÖê®ÖÖ“ÖÖµÖÔÛúß ×»ÖÜÖß
Æã‡Ô Æ´Ö ‰ú¯Ö¸ ˆ¤Ë¬ÖéŸÖ Ûú¸ †ÖµÖê ÆîÓ ˆÃÖÛúß ”™¾ÖßÓ ÝÖÖ£ÖÖ´ÖêÓ ˆÃÖ ™ßÛúÖÛúß
ÃÖ´ÖÖׯŸÖÛê ÃÖæ“ÖÛú ÛúÖ»ÖÛúÖ ×®Ö¤êÔ¿Ö Æî… ×ÛÓŸÖã ¤ã³ÖÖÔݵ֟Ö: Æ´ÖÖ¸ß ˆ¯Ö»Ö²¬Ö
¯ÖÎןֵÖÖêÓ´ÖêÓ ˆÃÖÛúÖ ¯ÖÖš ²ÖÆãŸÖ ³ÖΙ Æî ‡ÃÖÃÖê ¾ÖÆÖÓ †Ó×ÛúŸÖ ¾ÖÂÖÔÛúÖ šßÛú
×®Ö¿“ÖµÖ ®ÖÆßÓ ÆÖêŸÖÖ… ×ÓÛÓŸÖã ˆÃÖ´ÖêÓ •ÖÝÖŸÖãÓÝÖ¤ê¾ÖÛê ¸Ö•µÖÛúÖ Ã¯Ö™ ˆ»»ÖêÜÖ
Æî… ¸Ö™ÒÛæú™ ®Ö¸ê¿ÖÖêÓ´Öê •ÖÝÖŸÖãÓÝÖ ˆ¯ÖÖ×¬Ö †®ÖêÛú ¸Ö•ÖÖ†ÖêÓÛúß ¯ÖÖ‡Ô •ÖÖŸÖß
Æî … ‡®Ö´ÖêÓÃÖê ¯ÖÎ£Ö´Ö •ÖÝÖŸÖÓãÝÖ ÝÖÖê×¾ÖÓ¤ ŸÖéŸÖßµÖ £Öê ו֮ÖÛê ŸÖÖ´Öί֙ ¿ÖÛú
ÃÖÓ¾ÖŸÖË 716 ÃÖê 735 ŸÖÛúÛê ×´Ö»Öê ÆîÓ1 … (¸ê‰ú ³ÖÖ¸ŸÖÛê ¯ÖÎÖ“Öß®Ö ¸Ö•Ö¾ÖÓ¿Ö )
‡®ÆßÓÛê ¯Öã¡Ö †´ÖÖê‘Ö¾ÖÂÖÔ ¯ÖÎ£Ö´Ö £Öê ו֮ÖÛê ¸Ö•µÖ´ÖêÓ •ÖµÖ¬Ö¾Ö»ÖÖ ™ßÛúÖ
ו֮ÖÃÖê®Ö ¾¤Ö¸Ö ÃÖ´ÖÖ¯ŸÖ Æã‡Ô… †ŸÖ‹¾Ö µÖÆ Ã¯Ö™ Æî ×Ûú ¬Ö¾Ö»ÖÖÛúß ¯ÖοÖ×ßִÖêÓ
‡®ÆßÓ ÝÖÖê×¾Ö®¤¸Ö•Ö •ÖÝÖŸÖãÓÝÖÛúÖ ˆ»»ÖêÜÖ ÆÖê®ÖÖ
“ÖÖ×ƵÖê…
†²Ö Ûãú” ¯ÖοÖ×ßÖÛúÖ ˆ®Ö ¿ÖÓÛúÖï֤ ÝÖÖ£ÖÖ†ÖêÓ¯Ö¸ ×¾Ö“ÖÖ¸ ÛúßוֵÖê…
ÝÖÖ£ÖÖ ®ÖÓ. 6 ´ÖêÓ ‘†½ŸÖßÃÖÓ×´Æ’
†Öî¸
‘×¾ÖŒÛú´Ö¸ÖµÖ×´Æ’
ÃÖãïÖ™
ÆîÓ… ¿ÖŸÖÖײ¤Ûúß ÃÖæ“Ö®ÖÖÛê †³ÖÖ¾Ö´ÖêÓ †›ŸÖßÃÖ¾ÖÖÓ ¾ÖÂÖÔ Æ´Ö •ÖÝÖŸÖãÓÝÖ¤ê¾ÖÛê
¸Ö•µÖÛúÖ »Öê ÃÖÛúŸÖê £Öê… ×ÛÓŸÖã ®Ö ŸÖÖê ˆÃÖÛúÖ ×¾ÖÛδָ֕ÖÃÖê Ûãú” ÃÖ²Ö®¬Ö
²ÖÖÖ †Öî¸ ®Ö •ÖÝÖŸÖãÓÓÝÖÛúÖ ¸Ö•µÖ Æß 38 ¾ÖÂÖÔ ¸ÆÖ… •ÖîÃÖÖ Æ´Ö ‰ú¯Ö¸ ²ÖŸÖ»ÖÖ
“ÖãÛê ÆîÓ ˆ®ÖÛúÖ ¸Ö•µÖ Ûê¾Ö»Ö 20 ¾ÖÂÖÔ Ûê »ÖÝÖ³ÖÝÖ ¸ÆÖ £ÖÖ… †ŸÖ‹¾Ö ‡ÃÖ 38 ¾ÖÂÖÔ
ÛúÖ ÃÖÓ²Ö®¬Ö ×¾ÖÛδÖÃÖêÆß ÆÖê®ÖÖ “ÖÖ×ƵÖê… ÝÖÖ£ÖÖ´ÖêÓ ¿ÖŸÖÃÖæ“ÖÛú ¿Ö²¤
ÝÖ›²Ö›ß´ÖêÓ Æî… ×ÛÓŸÖã •ÖÖ®Ö ¯Ö›ŸÖÖ Æî »ÖêÜÖÛúÛúÖ ŸÖÖŸ¯ÖµÖÔ Ûãú” ÃÖÖî 38 ¾ÖÂÖÔ
×¾ÖÛ뫅 ÃÖÓ¾ÖŸÖÛê ÛúÆ®ÖêÛúÖ Æî… ×ÛÓŸÖã ×¾ÖÛ뫅 ÃÖÓ¾ÖŸÖËÛê †®ÖãÃÖÖ¸ •ÖÝÖŸÖãÓÝÖÛúÖ
¸Ö•µÖ 851 ÃÖê 870 Ûê »ÖÝÖ³ÖÝÖ †ÖŸÖÖ Æî… †ŸÖ: ˆÃÖÛê †®ÖãÃÖÖ¸ 38 Ûê †ÓÛúÛúß Ûãú”
ÃÖÖ£ÖÔÛúŸÖÖ ®ÖÆßÓ ²ÖÖß… µÖÆ ³Öß Ûãú” ÃÖÖ¬ÖÖ¸ÞÖ ®ÖÆßÓ •ÖÖ®Ö ¯Ö›ŸÖÖ ×Ûú
¾Ö߸ÃÖê®Ö®Öê µÖÆÖÓ ×¾ÖÛ뫅 ÃÖÓ¾ÖŸÖ ÛúÖ ˆ»»ÖêÜÖ ×ÛúµÖÖ ÆÖê… ˆ®ÆÖêÓ®Öê •ÖÆÖÓ •ÖÆÖÓ
¾Ö߸ ×®Ö¾ÖÖÔÞÖÛúß ÛúÖ»Ö-ÝÖÞÖ®ÖÖ ¤ß Æî ¾ÖÆÖÓ ¿ÖÛú-ÛúÖ»ÖÛúÖ Æß ˆ»»ÖêÜÖ ×ÛúµÖÖ Æî…
ˆ®ÖÛê ׿ÖÂµÖ ×•Ö®ÖÃÖê®Ö®Öê •ÖµÖ¬Ö¾Ö»ÖÖÛúß ÃÖ´ÖÖׯŸÖÛúÖ ÛúÖ»Ö ¿ÖÛúÝÖÞÖ®ÖÖ®ÖãÃÖÖ¸
Æß ÃÖæ×“ÖŸÖ ×ÛúµÖÖ Æî… ¤×õÖÞÖÛê ¯ÖÎÖµÖ: ÃÖ´ÖÃŸÖ •Öî®Ö »ÖêÜÖÛúÖêÓ®Öê ¿ÖÛúÛúÖ»ÖÛúÖ
Æß ˆ»»ÖêÜÖ ×ÛúµÖÖ Æî… ‹êÃÖß †¾ÖãÖÖ´ÖêÓ †Ö¿“ÖµÖÔ ®ÖÆß •ÖÖê µÖÆÖÓ ³Öß »ÖêÜÖÛúÛúÖ
†×³Ö¯ÖÎÖµÖ ¿ÖÛú ÛúÖ»ÖÃÖê ÆÖê… µÖפ Æ´Ö ˆŒŸÖ ÃÖÓܵÖÖ 38 Ûê ÃÖÖ£Ö ÃÖÖŸÖÃÖÖî †Öî¸
×´Ö»ÖÖ ¤êÓ †Öî¸ 738 ¿ÖÛú ÃÖÓ¾ÖŸÖÛê »ÖêÓ ŸÖÖê µÖÆ ÛúÖ»Ö •ÖÝÖŸÖãÓÝÖÛê –ÖÖŸÖ ÛúÖ»Ö
†£ÖÖÔŸÖË ¿ÖÛú ÃÖÓ¾ÖŸÖË 735 Ûê ²ÖÆãŸÖ ÃÖ´Öß¯Ö †Ö •ÖÖŸÖÖ
Æî…
†²Ö ¯Öο®Ö µÖÆ Æî ×Ûú •Ö²Ö ÝÖÖ£ÖÖ´ÖêÓ ×¾ÖÛδָ֕ÖÛúÖ Ã¯Ö™ ˆ»»ÖêÜÖ Æî
ŸÖ²Ö Æ´Ö ˆÃÖê ¿ÖÛú ÃÖÓ¾ÖŸÖË †®Öã´ÖÖ®Ö ÛîÃÖê Ûú¸ ÃÖÛúŸÖê ÆîÓ ? ¯Ö¸ ÜÖÖê•Ö Ûú¸®ÖêÃÖê •ÖÖ®Ö ¯Ö›ŸÖÖ Æî ×Ûú
†®ÖêÛú •Öî®Ö »ÖêÜÖÛúÖêÓ®Öê ¯ÖÎÖ“Öß®Ö ÛúÖ»ÖÃÖê ¿ÖÛú ÛúÖ»ÖÛê ÃÖÖ£Ö ³Öß ×¾ÖÛδÖÛúÖ
®ÖÖ´Ö •ÖÖê› ¸ŒÜÖÖ Æî…
†Ûú»ÖÓÛú“Ö׸ŸÖ´ÖêÓ †Ûú»ÖÓÛúÛê ²ÖÖÖêÓÛê ÃÖÖ£Ö ¿ÖÖáÖÖ£ÖÔÛúÖ ÃÖ´ÖµÖ ‡ÃÖ
¯ÖÎÛúÖ¸ ²ÖŸÖ»ÖÖµÖÖ Æî…
×¾ÖÛδÖÖÛÔ¿ÖÛúÖ²¤ßµÖ¿ÖŸÖÃÖ¯ŸÖ¯ÖδÖÖ•Öã×ÂÖ
…
ÛúÖ»ÖêsÛú»Ö’ËûÛéúµÖן֮ÖÖê
²ÖÖî¾ÖÖÔ¤Öê ´ÖÆÖ®Ö³ÖæŸÖË ……
µÖª×¯Ö ‡ÃÖ ×¾ÖÂÖµÖ´ÖêÓ ´ÖŸÖ³Öê¤ Æî ×Ûú µÖÆÖÓ »ÖêÜÖÛúÛúÖ †×³Ö¯ÖÎÖµÖ
×¾ÖÛ뫅 ÃÖÓ¾ÖŸÖË ÃÖê Æî µÖÖ ¿ÖÛúÃÖê, ×ÛÓŸÖã µÖÆ ŸÖÖê ïÖ™ Æî ×Ûú ×¾ÖÛ뫅 †Öî¸
¿ÖÛúÛúÖ ÃÖÓ²Ö®¬Ö ‹Ûú Æß ÛúÖ»Ö ÝÖÞÖ®ÖÖÃÖê •ÖÖê›Ö ÝÖµÖÖ Æî1… ( Inscriptions
at Sravana Belgola, Intro. P. 84 and ®µÖÖµÖ
Ûãú. “ÖÓ. ³Öã×´ÖÛúÖ ¯Öé. 103 )… µÖÆ ³ÖÎ´Ö¾Ö¿Ö ÆÖê †Öî¸ “ÖÖÆê ×ÛúÃÖß
´ÖÖ®µÖŸÖÖ®ÖãÃÖÖ¸… µÖÆ ³Öß ²ÖÖŸÖ ®ÖÆßÓ Æî ×Ûú †Ûê»ÖÖ Æß ‡ÃÖ ¯ÖÎÛúÖ¸ÛúÖ ˆ¤ÖƸÞÖ
ÆÖê… ×¡Ö»ÖÖêÛúÃÖÖ¸Ûúß ÝÖÖ£ÖÖ¾Ö ®ÖÓ. 850 Ûúß ™ßÛúÖ Ûú¸ŸÖê Æã‹ ™ßÛúÖÛúÖ¸ ÁÖß
´ÖÖ¬Ö¾Ö“Ö®¤ ¡Öî×¾Öª ×»ÖÜÖŸÖê ÆîÓ ----
‘ÁÖ߾ָ߮ÖÖ£Ö×®Ö¾Öé¢Öê:
ÃÖÛúÖ¿ÖÖŸÖË ¯ÖÓ“ÖÖê¢Ö¸Â֙˿֟־ÖÂÖÖÔ×ÞÖ (605) ¯ÖÓ“Ö´ÖÖÃÖµÖãŸÖÖ×®Ö ÝÖŸ¾ÖÖ
¯Ö¿“ÖÖŸÖË ×¾ÖÛδÖÖÓÛú¿ÖÛú¸Ö•ÖÖê
•ÖÖµÖŸÖê… ŸÖŸÖ ˆ¯Ö׸ “ÖŸÖãÞÖÔ¾ÖŸµÖã¢Ö¸×¡Ö¿ÖŸÖ ( 394 ) ¾ÖÂÖÖÔ×ÞÖ
ÃÖ¯ŸÖ´ÖÖÃÖÖ׬ÖÛúÖ×®Ö ÝÖŸ¾ÖÖ ¯Ö¿“ÖÖŸÖË Ûú»Ûúß •ÖÖµÖŸÖê’…
µÖÆÖÓ ×¾ÖÛδÖÖÓÛú ¿ÖÛú¸Ö•ÖÛúÖ ˆ»»ÖêÜÖ Æî †Öî¸ ˆÃÖÛúÖ ŸÖÖŸ¯ÖµÖÔ Ã¯Ö™ŸÖ:
¿ÖÛúÃÖÓ¾ÖŸÖËÛê ÃÖÓãÖÖ¯ÖÛúÃÖê Æî… ˆŒŸÖ †¾ÖŸÖ¸ÞÖ¯Ö¸ ›Öò. ¯ÖÖšÛú®Öê ×™¯¯ÖÞÖß Ûúß
Æî ×Ûú µÖÆ ˆ»»ÖêÜÖ ¡Öã™ß-¯ÖæÞÖÔ Æî… ˆ®ÆÖêÓ®Öê ‹êÃÖÖ ÃÖ´Ö—ÖÛú¸ µÖÆ ÛúÆÖ –ÖÖŸÖ
ÆÖêŸÖÖ Æî ×Ûú ˆÃÖ ¿Ö²¤ÛúÖ ŸÖÖŸ¯ÖµÖÔ ×¾ÖÛ뫅 ÃÖÓ¾ÖŸÖÃÖê Æß ÆÖê ÃÖÛúŸÖÖ Æî… ×ÛÓŸÖã ‹êÃÖÖ ®ÖÆßÓ Æî… ¿ÖÛú ÃÖÓ¾ÖŸÖËÛúß
ÃÖæ“Ö®ÖÖ´ÖêÓ Æß »ÖêÜÖÛú®Öê ×¾ÖÛδÖÛúÖ ®ÖÖ´Ö •ÖÖê›Ö Æî, †Öî¸ ˆÃÖê ¿ÖÛú¸Ö•ÖÛúß
ˆ¯ÖÖ×¬Ö ÛúÆÖ Æî •ÖÖê ÃÖ¾ÖÔ£ÖÖ ÃÖÓÓ³Ö¾Ö Æî… ¿ÖÛú †Öî¸ ×¾ÖÛδÖÛê ÃÖÓ²Ö®¬ÖÛúß
ÛúÖ»ÖÝÖÞÖ®ÖÖÛê ×¾ÖÂÖµÖ´ÖêÓ •Öî®Ö »ÖêÜÖÛúÖêÓ´Öê Ûãú” ³Ö뫅 ¸ÆÖ Æî µÖÆ ŸÖÖê †¾Ö¿µÖ
Æî… ×¡Ö»ÖÖêÛú¯ÖΖÖׯŸÖ´Öê •ÖÖê ¿ÖÛúÛúß ˆŸ¯Ö×¢Ö ¾Ö߸׮־ÖÖÔÞÖÃÖê 461 ¾ÖÂÖÔ
¯Ö¿“ÖÖŸÖË µÖÖ ×¾ÖÛú»¯ÖÃÖê 605 ¾ÖÂÖÔ ¯Ö¿“ÖÖŸÖË ²ÖŸÖ»ÖÖ‡Ô ÝÖ‡Ô Æî 2 (¾Ö߸וÖÞÖÓ
×ÃÖ׬¤ÝÖ¤ê “Öˆ-ÃÖ¤-‡ÝÖÃÖ×¼ ¾ÖÖÃÖ-¯Ö׸´ÖÖÞÖê… ÛúÖ»Ö×´´Ö †×¤ŒÛÓŸÖê ˆ¯¯ÖÞÞÖÖê ‹Ÿ£Ö
ÃÖÝÖ¸Ö†Öê ……86…… ×ÞÖ¾¾ÖÖÞÖê ¾Ö߸וÖÞÖê ”¾¾ÖÖÃÖ-ÃÖ¤êÃÖã ¯ÖÓ“Ö-¾Ö׸ÃÖêÃÖã…
¯ÖÞÖ-´ÖÖÃÖêÃÖã ÝÖ¤êÃÖã ÃÖÓ•ÖÖ¤Öê ÃÖÝÖ×ÞÖ†Öê †Æ¾ÖÖ ……89…… ןֻÖÖêµÖ¯ÖÞÞÖןÖ)
ˆÃÖ´ÖêÓ µÖÆß ³Ö뫅 µÖÖ ´ÖÖ®µÖŸÖÖ ÛúÖµÖÔÛúÖ¸ß Æî, ŒµÖÖêÓ×Ûú, ¾Ö߸ ×®Ö. ÃÖê 461
¾ÖÖÓ ¾ÖÂÖÔ ×¾ÖÛδÖÛê ¸Ö•µÖ´Öê ¯Ö›ËŸÖÖ Æî †Öî¸ 605 ¾ÖÂÖÔ ÃÖê ¿ÖÛúÛúÖ»Ö ¯ÖÎÖ¸Ó³Ö
ÆÖêŸÖÖ Æî… ‹êÃÖß †¾ÖãÖÖ´ÖêÓ ¯ÖÎßÖãŸÖ ÝÖÖ£ÖÖ´ÖêÓ µÖפ ‘×¾ÖŒÛú´Ö¸ÖµÖ×´Æ’
ÃÖê
¿ÖÛúÃÖÓ¾ÖŸÖÛúß ÃÖæ“Ö®ÖÖ Æß ÆÖê ŸÖÖê Æ´Ö ÛúÆ ÃÖÛúŸÖê ÆîÓ ×Ûú ˆÃÖ ÝÖÖ£ÖÖÛê ¿Ö㬤
¯ÖÖš´ÖêÓ ¬Ö¾Ö»ÖÖÛê ÃÖ´ÖÖ¯ŸÖ ÆÖê®ÖêÛúÖ ÃÖ´ÖµÖ ¿ÖÛú ÃÖÓ¾ÖŸÖË 738 ×®ÖפÔ™ ¸ÆÖ
Æî…
‡ÃÖ ×®ÖÞÖÔµÖ´ÖêÓ ‹Ûú Ûúך®ÖÖ‡Ô ˆ¯Ö×Ã£ÖŸÖ ÆÖêŸÖß Æî… ¿ÖÛú ÃÖÓ¾ÖŸÖË 738
´ÖêÓ ×»ÖÜÖê ÝÖµÖê ®Ö¾ÖÃÖÖ¸ßÛê ŸÖÖ´Öί֙´ÖêÓ •ÖÝÖŸÖãÓÝÖÛê ˆ¢Ö¸Ö׬ÖÛúÖ¸ß
†´ÖÖê‘Ö¾ÖÂÖÔÛê ¸Ö•µÖÛúÖ ˆ»»ÖêÜÖ Æî… µÖÆß ®ÖÆßÓ, ×ÛÓŸÖã ¿ÖÛú ÃÖÓ¾ÖŸÖ 788 Ûê
×ÃÖ¹ý¸ÃÖê ×´Ö»Öê Æã‹ ŸÖÖ´Öί֙´ÖêÓ ¸Ö•µÖÛê 52 ¾ÖêÓ ¾ÖÂÖÔÛúÖ ˆ»»ÖêÜÖ Æî, וÖÃÖÃÖê
–ÖÖŸÖ ÆÖêŸÖÖ Æî ×Ûú †´ÖÖê‘Ö¾ÖÂÖÔÛúÖ ¸Ö•µÖ 737 ÃÖê ¯ÖÎÖ¸Ó³Ö ÆÖê ÝÖµÖÖ £ÖÖ… ŸÖ²Ö
×±ú¸ ¿ÖÛú 738 ´ÖêÓ •ÖÝÖŸÖãÓÝÖÛúÖ ˆ»»ÖêÜÖ ×ÛúÃÖ ¯ÖÎÛúÖ¸ ×ÛúµÖÖ •ÖÖ ÃÖÛúŸÖÖ Æî ?
‡ÃÖ ¯Öο®Ö¯Ö¸ ×¾Ö“ÖÖ¸ Ûú¸ŸÖê Æã‹ Æ´ÖÖ¸ß ¤é×™ ÝÖÖ£ÖÖ ®ÖÓ. 7 ´Öê ‘
•ÖÝÖŸÖãÓÝÖ¤ê¾Ö¸••Öê
’
Ûê
†®Ö®ŸÖ¸ †ÖµÖê Æã‹ ‘׸µÖ×´Æ’
¿Ö²¤¯Ö¸
•ÖÖŸÖß Æî וÖÃÖÛúÖ †£ÖÔ ÆÖêŸÖÖ Æî ‘ŠúŸÖê’
µÖÖ
‘׸ŒŸÖê’…
ÃÖÓ³Ö¾ÖŸÖ: ˆÃÖßÃÖê Ûãú” ¯Öæ¾ÖÔ •ÖÝÖŸÖãÓÝÖ¤ê¾ÖÛúÖ ¸Ö•µÖ ÝÖŸÖ Æã†Ö £ÖÖ †Öî¸
†´ÖÖê‘Ö¾ÖÂÖÔ ×ÃÖÓÆÖÃÖ®ÖÖ¹ýœ Æã‹ £Öê… ‡ÃÖ Ûú»¯Ö®ÖÖÃÖê †ÖÝÖê ÝÖÖ£ÖÖ ®ÖÓ. 9 ´ÖêÓ
•ÖÖê ²ÖÖê§ÞÖ¸ÖµÖ ®Ö¸ê®¦ÛúÖ ˆ»»ÖêÜÖ Æî, ˆÃÖÛúß ˆ»Ö—Ö®Ö ³Öß ÃÖã»Ö—Ö •ÖÖŸÖß Æî…
²ÖÖê§ÞÖ¸ÖµÖ ÃÖÓ³Ö¾ÖŸÖ: †´ÖÖê‘Ö¾ÖÂÖÔÛúÖ Æß ˆ¯Ö®ÖÖ´Ö ÆÖêÝÖÖ… µÖÖ ¾ÖÆ ¾Ö×øÝÖÛúÖÆß
¹ý¯Ö ÆÖê †Öî¸ ¾Ö×øÝÖ †´ÖÖê‘Ö¾ÖÂÖÔÛúÖ ˆ¯Ö®ÖÖ´Ö ÆÖê… †´ÖÖê‘Ö¾ÖÂÖÔ ŸÖéŸÖßµÖÛúÖ
ˆ¯Ö®ÖÖ´Ö ¾ÖקÝÖ µÖÖ ¾Ö×øÝÖÛúÖ ŸÖÖê ˆ»»ÖêÜÖ ×´Ö»ÖŸÖÖ Æß Æî… µÖפ µÖÆ Ûú»¯Ö®ÖÖ šßÛú ÆÖê ŸÖÖê
¾Ö߸ÃÖê®Ö þÖÖ´ÖßÛê ‡®Ö ˆ»»ÖêÜÖÖêÓÛúÖ µÖÆ ŸÖÖŸ¯ÖµÖÔ ×®ÖÛú»ÖŸÖÖ Æî ×Ûú ˆ®ÆÖêÓ®Öê
¬Ö¾Ö»ÖÖ ™ßÛúÖ ¿ÖÛú ÃÖÓ¾ÖŸÖË 738 ´ÖêÓ ÃÖ´ÖÖ¯ŸÖ Ûúß •Ö²Ö •ÖÝÖŸÖãÓÝÖ¤ê¾ÖÛúÖ ¸Ö•µÖ
¯Öæ¸Ö ÆÖê “ÖãÛúÖ £ÖÖ †Öî¸ ²ÖÖê§ÞÖ¸ÖµÖ (
†´ÖÖê‘Ö¾ÖÂÖÔ ) ¸Ö•ÖÝָ֧߯ ²Öîš “ÖãÛê £Öê… ‘•ÖÝÖŸÖãÓÝÖ¤ê¾Ö¸••Öê
’
†Öî¸
‘
²ÖÖê§ÞÖ¸ÖµÖÞÖ׸Ӥê
ÞÖ׸Ӥ“Öæ›Ö´Ö×ÞÖ×´Æ ³ÖãÓ•ÖÓŸÖê ’
¯ÖÖšÖêÓ¯Ö¸
¬µÖÖ®Ö ¤ê®ÖêÃÖê µÖÆ Ûú»¯Ö®ÖÖ ²ÖÆãŸÖ Ûãú” ¯Öã™ ÆÖê •ÖÖŸÖß
Æî…
†´ÖÖê‘Ö¾ÖÂÖÔÛê ¸Ö•µÖÛê ¯ÖÎÖ¸Ó׳ÖÛú ‡×ŸÖÆÖÃÖÛúÖê ¤êÜÖ®ÖêÃÖê •ÖÖ®Ö ¯Ö›ŸÖÖ
Æî ×Ûú ÃÖÓ³Ö¾ÖŸÖ: ÝÖÖê×¾Ö®¤¸Ö•Ö®Öê †¯Ö®Öê •Öß¾Ö®ÖÛúÖ»Ö´ÖêÓ Æß †¯Ö®Öê †»¯Ö¾ÖµÖÃÛú
¯Öã¡Ö †´ÖÖê‘Ö¾ÖÂÖÔÛúÖê ¸Ö•ÖןֻÖÛú Ûú¸ פµÖÖ £ÖÖ †Öî¸ ˆ®ÖÛê ÃÖÓ¸õÖÛú ³Öß
×®ÖµÖãŒŸÖ Ûú¸ פµÖê £Öê, †Öî¸ †Ö¯Ö ¸Ö•µÖ³ÖÖ¸ÃÖê ´ÖãŒŸÖ ÆÖêÛú¸, †Ö¿“ÖµÖÔ ®ÖÆßÓ,
¬Ö´ÖÔ¬µÖÖ®Ö Ûú¸®Öê »ÖÝÖê ÆÖêÓ… ®Ö¾ÖÃÖÖ¸ßÛê ¿ÖÛú 738 Ûê ŸÖÖ´Öί֙ÖêÓ´ÖêÓ
†´ÖÖê‘Ö¾ÖÂÖÔÛê ¸Ö•µÖ´ÖêÓ ×ÛúÃÖß ¯ÖÎÛúÖ¸Ûúß ÝÖ›²Ö›ßÛúß ÃÖæ“Ö®ÖÖ ®ÖÆßÓ Æî, ×ÛÓŸÖã
ÃÖ渟ÖÃÖê ×´Ö»Öê Æã‹ ¿ÖÛú ÃÖÓ¾ÖŸÖ 743 Ûê ŸÖÖ´Öί֙ÖêÓ´Öê ‹Ûú ×¾Ö¯»Ö¾ÖÛê ÃÖ´Ö®ÖÛê
¯Ö¿“ÖÖŸÖË †´ÖÖê‘Ö¾ÖÂÖÔÛê ¯Öã®Ö: ¸Ö•µÖÖ¸ÖêÆÞÖÛúÖ ˆ»»ÖêÜÖ Æî… ‡ÃÖ ×¾Ö¯»Ö¾ÖÛúÖ
¾Ö鮟ÖÖ¢Ö ²Ö›Öî¤ÖÃÖê ×´Ö»Öê Æã‹ ¿ÖÛú ÃÖÓ¾ÖŸÖË 757 Ûê ŸÖÖ´Öί֙ÖêÓ´ÖêÓ³Öß ¯ÖÖµÖÖ
•ÖÖŸÖÖ Æî… †®Öã´ÖÖ®Ö ÆÖêŸÖÖ Æî ×Ûú ÝÖÖê×¾Ö®¤¸Ö•ÖÛê •Öß¾Ö®ÖÛúÖ»Ö´ÖêÓ ŸÖÖê Ûãú”
ÝÖ›²Ö›ß ®ÖÆßÓ Æã‡Ô ×ÛÓŸÖã ˆ®ÖÛúß ´Ö韵ÖãÛê ¯Ö¿“ÖÖŸÖË ¸Ö•µÖ×ÃÖÓÆÖÃÖ®ÖÛê ×»ÖµÖê
×¾Ö¯»Ö¾Ö ´Ö“ÖÖ •ÖÖê ¿ÖÛú ÃÖÓ¾ÖŸÖË 743 Ûê ¯Öæ¾ÖÔ ÃÖ´Ö®Ö ÆÖê ÝÖµÖÖ1… ( Altekar
: The Rashtrakutas and their times p. 71 ft ) †ŸÖ‹¾Ö
¿ÖÛú 738 ´ÖêÓ •ÖÝÖŸÖãÓÝÖ (ÝÖÖê×¾Ö®¤¸Ö•Ö) •Öß×¾ÖŸÖ £Öê ‡ÃÖ ÛúÖ¸ÞÖ ˆ®ÖÛúÖ ˆ»»ÖêÜÖ
×ÛúµÖÖ †Öî¸ ˆ®ÖÛê ¯Öã¡Ö ×ÃÖÓÆÖÃÖ®ÖÖ¹ýœ ÆÖê “ÖãÛê £Öê ‡ÃÖÃÖê ˆ®ÖÛúÖ ³Öß Ûú£Ö®Ö
×ÛúµÖÖ, µÖÆ ˆ×“ÖŸÖ •ÖÖ®Ö ¯Ö›ŸÖÖ Æî…
µÖפ µÖÆ ÛúÖ»ÖÃÖÓ²Ö®¬Öß ×®ÖÞÖÔµÖ šßÛú ÆÖê ŸÖÖê ˆÃÖ ¯Ö¸ÃÖê
¾Ö߸ÃÖê®ÖþÖÖ´ÖßÛê Ûãú»Ö ¸“Ö®ÖÖÛúÖ»Ö ¾Ö ¬Ö¾Ö»ÖÖÛê ¯ÖÎÖ¸Ó³ÖÛúÖ»ÖÛúÖ ³Öß Ûãú”
†®Öã´ÖÖ®Ö »ÖÝÖÖµÖÖ •ÖÖ ÃÖÛúŸÖÖ Æî… ¬Ö¾Ö»ÖÖ ™ßÛúÖ 738 ¿ÖÛú´ÖêÓ ÃÖ´ÖÖ¯ŸÖ Æã‡Ô †Öî¸
•ÖµÖ¬Ö¾Ö»ÖÖ ˆÃÖÛê ¯Ö¿“ÖÖŸÖË 759 ¿ÖÛú ´ÖêÓ… ŸÖÖŸ¯ÖµÖÔ µÖÆ ×Ûú ÛúÖê‡Ô 20 ¾ÖÂÖÔ
´ÖêÓ •ÖµÖ¬Ö¾Ö»ÖÖÛê 60 Æ•ÖÖ¸ ¿»ÖÖêÛú ¸“Öê ÝÖµÖê וÖÃÖÛúß †ÖîÃÖŸÖ ‹Ûú ¾ÖÂÖÔ´ÖêÓ 3
Æ•ÖÖ¸ †ÖŸÖß Æî… ‡ÃÖ †®Öã´ÖÖ®ÖÃÖê ¬Ö¾Ö»ÖÖÛê 72 Æ•ÖÖ¸ ¿»ÖÖêÛú ¸“Ö®ÖêÓ´Öê 24 ¾ÖÂÖÔ
»ÖÝÖ®ÖÖ “ÖÖ×ƵÖê… †ŸÖ: ˆÃÖÛúß ¸“Ö®ÖÖ 73-24 = 714 ¿ÖÛú´ÖêÓ ¯ÖÎÖ¸Ó³Ö Æã‡Ô ÆÖêÝÖß,
†Öî¸ “ÖæÓ×Ûú •ÖµÖ¬Ö¾Ö»ÖÖÛê 20 Æ•ÖÖ¸ ¿»ÖÖêÛú ¸“Öê •ÖÖ®ÖêÛê ¯Ö¿“ÖÖŸÖË ¾Ö߸ÃÖê®Ö
þÖÖ´ÖßÛúß ´Ö韵Öã Æã‡Ô †Öî¸ ˆŸÖ®Öê ¿»ÖÖêÛúÖêÓÛúß ¸“Ö®ÖÖ´ÖêÓ »ÖÝÖ³ÖÝÖ 7 ¾ÖÂÖÔ
»ÖÝÖê ÆÖêÓÝÖê, †ŸÖ: ¾Ö߸ÃÖê®ÖþÖÖ´ÖßÛê þÖÝÖÔ¾ÖÖÃÖÛúÖ ÃÖ´ÖµÖ 738 + 7 = 745
¿ÖÛúÛê »ÖÝÖ³ÖÝÖ †ÖŸÖÖ Æî… ŸÖ£ÖÖ ˆ®ÖÛúÖ Ûãú»Ö ¸“Ö®ÖÖ-ÛúÖ»Ö ¿ÖÛú 714 ÃÖê 745
†£ÖÖÔŸÖË 31 ¾ÖÂÖÔ ¯Ö›ŸÖÖ Æî2… ( †Ö•ÖÃÖê ÛúÖê‡Ô 30 ¾ÖÂÖÔ ¯Öæ¾ÖÔ ×¾Ö¾¤¾¤¸ ¯ÖÓ.
®ÖÖ£Öæ¸Ö´Ö•Öß ¯ÖÎê´Öß®Öê †¯Ö®Öß ×¾Ö¾¤¤Ë¸Ÿ®Ö´ÖÖ»ÖÖ ®ÖÖ´ÖÛú »ÖêÜÖ´ÖÖ»ÖÖ´ÖêÓ
¾Ö߸ÃÖê®ÖÛê ׿ÖÂµÖ ×•Ö®ÖÃÖê®Ö þÖÖ´ÖßÛúÖ ¯Öæ¸Ö ¯Ö׸“ÖµÖ ¤êŸÖê Æã‹ ²ÖÆãŸÖ
ÃÖµÖã׌ŸÖÛú ¹ý¯ÖÃÖê ו֮ÖÃÖê®ÖÛúÖ •Ö®´ÖÛúÖ»Ö ¿ÖÛú ÃÖÓ¾ÖŸÖË 675 †®Öã´ÖÖ®Ö ×ÛúµÖÖ
£ÖÖ †Öî¸ ÛúÆÖ £ÖÖ ×Ûú ˆ®ÖÛê ÝÖã¹ýÛúÖ •Ö®´Ö ˆ®ÖÃÖê ‘†×¬ÖÛú
®ÖÆßÓ ŸÖÖê 10 ¾ÖÂÖÔ ¯ÖÆ»Öê »ÖÝÖ³ÖÝÖ 665 ¿ÖÛú´ÖêÓ Æã†Ö ÆÖêÝÖÖ’
‡ÃÖÃÖê
¾Ö߸ÃÖê®ÖþÖÖ´ÖßÛúÖ •Öß¾Ö®ÖÛúÖ»Ö ¿ÖÛú 665 ÃÖê 745 ŸÖÛú †£ÖÖÔŸÖË 80 ¾ÖÂÖÔ ¯Ö›ŸÖÖ
Æî… šßÛú µÖÆß †®Öã´ÖÖ®Ö †®µÖ ¯ÖÎÛúÖ¸ÃÖê ÃÖÓܵÖÖ •ÖÖê›Ûú¸ ¯ÖÎê´Öß•Öß®Öê ×ÛúµÖÖ
£ÖÖ †Öî¸ ×»ÖÜÖÖ £ÖÖ ×Ûú ‘
ו֮ÖÃÖê®ÖþÖÖ´ÖßÛê
ÝÖã¹ý ¾Ö߸ÃÖê®ÖþÖÖ´ÖßÛúß †¾ÖãÖÖ ³Öß 80 ¾ÖÂÖÔÃÖê Ûú´Ö ®Ö Æã‡Ô ÆÖêÝÖß ‹êÃÖÖ
•ÖÖ®Ö ¯Ö›ŸÖÖ Æî… ×¾Ö¾¤¦Ÿ®Ö´ÖÖ»ÖÖ ¯Öé. 25 †Öפ, ¾Ö ¯Öé. 36 ‡®Ö Æ´ÖÖ¸ê
Ûú×¾ÖÁÖêšÖêÓÛê ¯ÖæÞÖÔ ¯Ö׸“ÖµÖÛê ×»ÖµÖê ¯ÖÖšÛúÖêÓÛúÖê ¯ÖÎê´Öß•ÖßÛúÖ ¾ÖÆ 89
¯ÖéšÖêÓÛúÖ ¯Öæ¸Ö »ÖêÜÖ ¯Öœ®ÖÖ “ÖÖ×ƵÖê… )
†²Ö Æ´Ö ¯ÖοÖ×ßִÖêÓ ¤ß Æã‡Ô ÝÖÎÆ-×ãÖןָ֯ ³Öß ×¾Ö“ÖÖ¸ Ûú¸ ÃÖÛúŸÖê
ÆîÓ… ÃÖæµÖÔÛúß ×ãÖ×ŸÖ ŸÖã»ÖÖ ¸Ö׿ִÖêÓ ²ÖŸÖÖ‡Ô ÝÖ‡Ô Æî ÃÖÖê šßÛú Æß Æî,
ŒµÖÖêÓ×Ûú, ÛúÖןÖÔÛú ´ÖÖÃÖ´ÖêÓ ÃÖæµÖÔ ŸÖã»ÖÖ´ÖêÓ Æß ¸ÆŸÖÖ Æî… “Ö®¦Ûúß ×ãÖןÖÛúÖ
ªÖêŸÖÛú ¯Ö¤ †¿Ö㬤 Æî… ¿Ö㌻֯ÖõÖ ÆÖê®ÖêÃÖê “Ö®¦ ÃÖæµÖÔÃÖê ÃÖÖŸÖ ¸Ö׿ÖÛê ³Öߟָ
Æß ÆÖê®ÖÖ “ÖÖ×ƵÖê †Öî¸ ÛúÖןÖÔÛú ´ÖÖÃÖÛúß ¡ÖµÖÖꤿÖßÛúÖê “Ö®¦ ´Öß®Ö µÖÖ ´ÖêÂÖ
¸Ö׿ִÖêÓ Æß ÆÖê ÃÖÛúŸÖÖ Æî… †ŸÖ‹¾Ö ‘ÞÖê×´Ö“ÖӤ״´Ö’
Ûúß •ÖÝÖÆ
¿Ö㬤 ¯ÖÖš ‘´ÖßÞÖê
“ÖӤ״´Ö’
¯ÖΟÖߟÖ
ÆÖêŸÖÖ Æî וÖÃÖÃÖê “Ö®¦Ûúß ×ãÖ×ŸÖ ´Öß®Ö ¸Ö׿ִÖêÓ ¯Ö›ŸÖß Æî… ×»ÖׯÖÛúÖ¸Ûê
¯ÖδÖÖ¤ÃÖê »ÖêÜÖ®Ö´ÖêÓ ¾ÖÞÖÔ¾µÖŸµÖµÖ ÆÖê ÝÖµÖÖ •ÖÖ®Ö ¯Ö›ŸÖÖ Æî … ¿ÖãÛÎÛúß
×ãÖ×ŸÖ ×ÃÖÓÆ ¸Ö׿ִÖêÓ ²ÖŸÖÖ‡Ô Æî •ÖÖê ŸÖã»ÖÖÛê ÃÖæµÖÔÛê ÃÖÖ£Ö šßÛú ²ÖÖß
Æî…
ÃÖÓ¾ÖŸÃÖ¸Ûê ×®ÖÞÖÔµÖ´ÖêÓ ®ÖÖî ÝÖÎÆÖêÓ´ÖêÓÃÖê Ûê¾Ö»Ö ŸÖß®Ö Æß ÝÖÎÆ
†£ÖÖÔŸÖË ÝÖã¹ý, ¸ÖÆã †Öî¸ ¿Ö×®ÖÛúß ×ãÖ×ŸÖ ÃÖÆÖµÖÛú ÆÖê ÃÖÛúŸÖß Æî… ‡®Ö´ÖêÓÃÖê
¿Ö×®ÖÛúÖ ®ÖÖ´Ö ŸÖÖê ¯ÖοÖ×ßִÖêÓ ÛúÆß ¤é×™ÝÖÖê“Ö¸ ®ÖÆßÓ ÆÖêŸÖÖ… ¸ÖÆã †Öî¸
ÝÖã¹ýÛê ®ÖÖ´ÖÖê»»ÖêÜÖ Ã¯Ö™ ÆîÓ ×ÛÓ®ŸÖã ¯ÖÖš-³ÖδÖÛê ÛúÖ¸ÞÖ ˆ®ÖÛúß ×ãÖןÖÛúÖ
×®Ö³ÖÎÖÔ®ŸÖ –ÖÖ®Ö ®ÖÆßÓ ÆÖêŸÖÖ… †ŸÖ‹¾Ö ‡®Ö ÝÖÎÆÖêÓÛúß ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ®Ö ×ãÖןָ֯ÃÖê
¯ÖοÖ×ßÖÛê ˆ»»ÖêÜÖÖêÓÛúÖ ×®ÖÞÖÔµÖ Ûú¸®ÖÖ †Ö¾Ö¿µÖÛú ¯ÖΟÖßŸÖ Æã†Ö… †Ö•Ö ‡ÃÖÛúÖ
×¾Ö¾Öê“Ö®Ö Ûú¸ŸÖê ÃÖ´ÖµÖ ¿ÖÛú 1861, †Ö׿¾Ö®Ö ¿Ö㌻ÖÖ 5, ´ÖÓÝÖ»Ö¾ÖÖ¸ Æî, †Öî¸ ‡ÃÖ
ÃÖ´ÖµÖ ÝÖã¹ý ´Öִ߮ÖêÓ, ¸ÖÆã ŸÖã»ÖÖ´ÖêÓ ŸÖ£ÖÖ ¿Ö×®Ö ´ÖêÂÖ´ÖêÓ Æî… ÝÖã¹ýÛúß ‹Ûú
¯Ö׸ÛδÖÖ ²ÖÖ¸Æ ¾ÖÂÖÔ´ÖêÓ ÆÖêŸÖß Æî, †ŸÖ: ¿ÖÛú 738 ÃÖê 1861 †£ÖÖÔŸÖË 1123
¾ÖÂÖÔ´ÖêÓ ˆÃÖÛúß 93 ¯Ö׸ÛδÖÖ‹Ó ¯Öæ¸ß Æã‡Ô †Öî¸ ¿ÖêÂÖ ÃÖÖŸÖ ¾ÖÂÖÔ´ÖêÓ ÃÖÖŸÖ
¸Ö׿ֵÖÖÓ †ÖÝÖê ²Öœß… ‡ÃÖ ¯ÖÎÛúÖ¸ ¿ÖÛú 738 ´ÖêÓ ÝÖã¹ýÛúß ×ã֟Öß Ûú®µÖÖ µÖÖ
ŸÖã»ÖÖ ¸Ö׿ִÖêÓ ÆÖê®ÖÖ “ÖÖ×ƵÖê… †²Ö ¯ÖοÖ×ßִÖêÓ ÝÖã¹ýÛúÖê Æ´Ö ÃÖæµÖÔÛê ÃÖÖ£Ö
ŸÖã»ÖÖ ¸Ö׿ִÖêÓ »Öê ÃÖÛúŸÖê ÆîÓ…
¸ÖÆãÛúß ¯Ö׸ÛδÖÖ †šÖ¸Æ ¾ÖÂÖÔ´ÖêÓ ¯Öæ¸ß ÆÖêŸÖß Æî… †ŸÖ: ÝÖŸÖ 1123
¾ÖÂÖÔ´ÖêÓ ˆÃÖÛúß 62 ¯Ö׸ÛδÖÖ‹Ó ¯Öæ¸ß Æã‡Ô †Öî¸ ¿ÖêÂÖ ÃÖÖŸÖ ¾ÖÂÖÔ´ÖêÓ ¾ÖÆ
»ÖÝÖ³ÖÝÖ ¯ÖÖÓ“Ö ¸Ö×¿Ö †ÖÝÖê ²ÖœÖ… ¸ÖÆãÛúß ÝÖ×ŸÖ ÃÖ¤î¾Ö ¾ÖÛÎß ÆÖêŸÖß Æî…
ŸÖ¤®ÖãÃÖÖ¸ ¿ÖÛú 738 ´ÖêÓ ¸ÖÆãÛúß ×ãÖ×ŸÖ ŸÖã»ÖÖÃÖê ¯ÖÖÓ“Ö¾Öß ¸Ö×¿Ö †£ÖÖÔŸÖË
ÛãÓú³Ö´ÖêÓ ÆÖê®ÖÖ “ÖÖ×ƵÖê… †ŸÖ‹¾Ö ¯ÖοÖ×ßִÖêÓ Æ´Ö ¸ÖÆãÛúÖ ÃÖ´²Ö®¬Ö ÛãÓú³Ö×´Æ
ÃÖê »ÖÝÖÖ ÃÖÛúŸÖê ÆîÓ… ¸ÖÆã µÖÆÖÓ ŸÖéŸÖßµÖÖ®ŸÖ ¯Ö¤ ŒµÖÖêÓ Æî ‡ÃÖÛúÖ ÃÖ´ÖÖ¬ÖÖ®Ö
†ÖÝÖê Ûú¸êÓÝÖê…
¿Ö×®ÖÛúß ¯Ö׸ÛδÖÖ ŸÖßÃÖ ¾ÖÂÖÔ´ÖêÓ ¯Öæ¸ß ÆÖêŸÖß Æî… ŸÖ¤®ÖãÃÖÖ¸ ÝÖŸÖ 1123
¾ÖÂÖÔ´ÖêÓ ˆÃÖÛúß 37 ¯Ö׸ÛδÖÖ‹Ó ¯Öæ¸ß Æã‡Ô †Öî¸ ¿ÖêÂÖ 13 ¾ÖÂÖÔ´ÖêÓ ¾ÖÆ ÛúÖê‡Ô
¯ÖÖÓ“Ö ¸Ö×¿Ö †ÖÝÖê ²ÖœÖ… †ŸÖ: ¿ÖÛú 738 ´ÖêÓ ¿Ö×®Ö ¬Ö®Öã ¸Ö׿ִÖêÓ ÆÖê®ÖÖ
“ÖÖ×ƵÖê… •Ö²Ö ¬Ö¾Ö»ÖÖÛúÖ¸®Öê ‡ŸÖ®Öê ÝÖÎÆÖêÓÛúß ×ãÖןֵÖÖÓ ¤ß ÆîÓ, ŸÖ²Ö ¾Öê
¿Ö×®Ö •ÖîÃÖê ¯ÖδÖãÜÖ ÝÖÎÆÛúÖê ³Öæ»Ö •ÖÖµÖ µÖÆ ÃÖÓ³Ö¾Ö ®Ö •ÖÖ®Ö Æ´ÖÖ¸ß ¤é×™
¯ÖοÖ×ßÖÛê “ÖÖ¯Ö×´Æ ¾Ö¸×ÞÖ¾Öã¢Öê ¯ÖÖš¯Ö¸ ÝÖ‡Ô… “ÖÖ¯Ö ÛúÖ †£ÖÔ ŸÖÖê ¬Ö®Öã ÆÖêŸÖÖ
Æß Æî, ×Ûú®ŸÖã ¾Ö¸×ÞÖ¾Öã¢Öê ÃÖê ¿Ö×®ÖÛúÖ †£ÖÔ ®ÖÆßÓ ×®ÖÛú»Ö ÃÖÛúÖ… ¯Ö¸ ÃÖÖ£Ö Æß
µÖÆ ¬µÖÖ®Ö´ÖêÓ †ÖŸÖê ¤ê¸ ®Ö »ÖÝÖß Ûúß ÃÖÓ³Ö¾ÖŸÖ: ¿Ö㬤 ¯ÖÖš ŸÖ¸×ÞÖ-¾Öã¢Öê (
ŸÖ¸×ÞÖ¯Öã¡Öê ) Æî… ŸÖ¸×ÞÖ ÃÖæµÖÔÛúÖ ¯ÖµÖÖÔµÖ¾ÖÖ“Öß Æî †Öî¸ ¿Ö×®Ö ÃÖæµÖÔ¯Öã¡Ö
ÛúÆ»ÖÖŸÖÖ Æî… ‡ÃÖ ¯ÖÎÛúÖ¸ ¯ÖοÖ×ßִÖêÓ ¿Ö×®ÖÛúÖ ³Öß ˆ»»ÖêÜÖ ×´Ö»Ö ÝÖµÖÖ †Öî¸
‡®Ö ŸÖß®Ö ÝÖÎÆÖêÓÛúß ×ãÖןÖÃÖê Æ´ÖÖ¸ê †®Öã´ÖÖ®Ö ×Ûú‹ Æã‹ ¬Ö¾Ö»ÖÖÛê
ÃÖ´ÖÖׯŸÖÛúÖ»Ö ¿ÖÛú ÃÖ¾ÖÓŸÖË 738 Ûúß ¯Öæ¸ß ¯Öã×™ ÆÖê
ÝÖ‡Ô…
‡®Ö ÝÖÎÆÖêÓÛúÖ ‡®Æß ¸Ö׿ֵÖÖêÓ´ÖêÓ µÖÖêÝÖ ¿ÖÛú 738 Ûê †×ŸÖ׸ŒŸÖ
Ûê¾Ö»Ö ¿ÖÛú 378, 558, 918, 1098,
1278, 1458, 1638 †Öî¸ 1818 ´ÖêÓÆß ¯ÖÖµÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æî, †Öî¸ µÖê ÛúÖê‡Ô³Öß ÃÖÓ¾ÖŸÖË
¬Ö¾Ö»ÖÖÛê ¸“Ö®ÖÖÛúÖ»ÖÛê ×»ÖµÖê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ®ÖÆß ÆÖê ÃÖÛúŸÖê…
†²Ö ÝÖÎÆÖêÓ´ÖêÓÃÖê Ûê¾Ö»Ö ŸÖß®Ö †£ÖÖÔŸÖË ÛêŸÖã, ´ÖÓÝÖ»Ö †Öî¸ ²Öã¬Ö Æß
‹êÃÖê ¸Æ ÝÖµÖê ו֮ÖÛúÖ ®ÖÖ´ÖÖê»»ÖêÜÖ ¯ÖοÖ×ßִÖêÓ Æ´ÖÖ¸ê ¤é×™ÝÖÖê“Ö¸ ®ÖÆßÓ
Æã†Ö… ÛêŸÖãÛúß ×ãÖ×ŸÖ ÃÖ¤î¾Ö ¸ÖÆãÃÖê ÃÖ¯ŸÖ´Ö ¸Ö׿ָ֯ ¸ÆŸÖß Æî, †ŸÖ: ¸ÖÆãÛúß
×ãÖ×ŸÖ ²ÖŸÖÖ ¤ê®Öê ¯Ö¸ ˆÃÖÛúß ×ãÖ×ŸÖ †Ö¯Ö Æß Ã¯Ö™ ÆÖê •ÖÖŸÖß Æî ×Ûú ˆÃÖ
ÃÖ´ÖµÖ ÛêŸÖã ×ÃÖÓÆ ¸Ö׿ִÖêÓ £ÖÖ… ¯ÖοÖ×ßÖÛê ¿ÖêÂÖ ¿Ö²¤ÖêÓ¯Ö¸ ×¾Ö“ÖÖ¸ Ûú¸®ÖêÃÖê
Æ´ÖêÓ ´ÖÓÝÖ»Ö †Öî¸ ²Öã¬ÖÛúÖ ³Öß ¯ÖŸÖÖ »ÖÝÖ •ÖÖŸÖÖ Æî … ¯ÖοÖ×ßִÖêÓ
‘
ÛúÖêÞÖê
’
¿Ö²¤
†ÖµÖÖ Æî… ÛúÖêÞÖ ¿Ö²¤ ÛúÖêÂÖÛê †®ÖãÃÖÖ¸ ´ÖÓÝÖ»ÖÛúÖ ³Öß ¯ÖµÖÖÔµÖ¾ÖÖ“Öß Æî 1…
(
Apte : Sanskrit English Dictionary.)… •ÖîÃÖÖ
†ÖÝÖê “Ö»ÖÛú¸ –ÖÖŸÖ ÆÖêÓÝÖÖ, ÛãÓú›»Öß-“ÖÛδÖêÓ ´ÖÓÝÖ»ÖÛúß ×ãÖ×ŸÖ ÛúÖê®Öê´ÖêÓ
†ÖŸÖß Æî, ‡ÃÖßÃÖê ÃÖÓÓ³Ö¾ÖŸÖ: ´ÖÓÝÖ»ÖÛúÖ µÖÆ ¯ÖµÖÖÔµÖ Ûãú¿Ö»Ö Ûú×¾ÖÛúÖê µÖÆÖÓ
ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¯ÖΟÖßŸÖ Æã†Ö… †ŸÖ: ´ÖÓÝÖ»ÖÛúß ×ãÖ×ŸÖ ¸ÖÆãÛê ÃÖÖ£Ö ÛãÓú³Ö ¸Ö׿ִÖêÓ
£Öß… ¸ÖÆã ¯Ö¤Ûúß ŸÖéŸÖßµÖÖ ×¾Ö³Ö׌ŸÖ ‡ÃÖß ÃÖÖ£ÖÛúÖê ¾µÖŒŸÖ Ûú¸®ÖêÛê ×»ÖµÖê ¸ÜÖß
ÝÖ‡Ô •ÖÖ®Ö ¯Ö›ŸÖß Æî …†²Ö Ûê¾Ö»Ö ‘³ÖÖ¾Ö×¾Ö»ÖÝÝÖê
’
†Öî¸
‘
Ûãú»Ö×¾Ö»»Ö‹
’
¿Ö²¤
¯ÖοÖ×ßִÖêÓ ‹êÃÖê ²Ö“Ö ¸Æî ÆîÓ ×•Ö®ÖÛúÖ †³ÖߟÖÛú ˆ¯ÖµÖÖêÝÖ ®ÖÆß Æã†Ö… Ûãú»Ö
ÛúÖ †£ÖÔ ÛúÖêÂÖÖ®ÖãÃÖÖ¸ ²Öã¬Ö ³Öß ÆÖêŸÖÖ Æî,2 (Apte
: Sanskrit English Dictionary.) †Öî¸
²Öã¬Ö ÃÖæµÖÔÛúß †Ö•Öæ ²ÖÖ•ÖæÛúß ¸Ö׿ֵÖÖêÓÃÖê ²ÖÖƸ ®ÖÆßÓ •ÖÖ ÃÖÛúŸÖÖ… •ÖÖ®Ö
¯Ö›ŸÖÖ Æî µÖÆÖÓ Ûãú»Ö×¾Ö»»Ö‹ ÛúÖ †£ÖÔ ‘
Ûãú»Ö×¾Ö»ÖµÖê
’
Æî…
†£ÖÖÔŸÖË ²Öã¬ÖÛúß ÃÖæµÖÔÛúß Æß ¸Ö׿ִÖêÓ ×ãÖ×ŸÖ ÆÖê®ÖêÃÖê ˆÃÖÛúÖ ×¾Ö»ÖµÖ £ÖÖ…
ÝÖÖ£ÖÖ´ÖêÓ ´ÖÖ¡ÖÖ¯ÖæןÖÔÛê ×»ÖµÖê ×¾Ö»Ö‹ ÛúÖ ×¾Ö»»Ö‹ Ûú¸ פµÖÖ ¯ÖΟÖßŸÖ ÆÖêŸÖÖ
Æî…
•Ö²Ö ŸÖÛú »ÖÝ®ÖÛúÖ ÃÖ´ÖµÖ ®ÖÆßÓ ×¤µÖÖ •ÖÖŸÖÖ ŸÖ²Ö ŸÖÛú •µÖÖêןÖÂÖ
ÛãÓú›»Öß ¯Öæ¸ß ®ÖÆßÓ ÛúÆß •ÖÖ ÃÖÛúŸÖß… ‡ÃÖ Ûú´Öß Ûúß ¯ÖæןÖÔ ‘³ÖÖ¾Ö×¾Ö»ÖÝÝÖê
’
¯Ö¤ ÃÖê
ÆÖêŸÖß Æî… ‘³ÖÖ¾Ö×¾Ö»ÖÝÝÖê’
ÛúÖ Ûãú”
šßÛú †£ÖÔ ®ÖÆßÓ ²ÖÖÖ… ¯Ö¸ µÖפ Æ´Ö ˆÃÖÛúß •ÖÝÖÆ ‘³ÖÖÞÖã×¾Ö»ÖÝÝÖê
’
¯ÖÖš »Öê
»ÖêÓ ŸÖÖê ˆÃÖÃÖê µÖÆ †£ÖÔ ×®ÖÛú»ÖŸÖÖ Æî ×Ûú ˆÃÖ ÃÖ´ÖµÖ ÃÖæµÖÔ »ÖÝ®ÖÛúß ¸Ö׿ִÖêÓ
£ÖÖ, †Öî¸ ŒµÖÖêÓ×Ûú ÃÖæµÖÔÛúß ¸Ö×¿Ö †®µÖ¡Ö ŸÖã»ÖÖ ²ÖŸÖ»ÖÖ ¤ß Æî, †ŸÖ: –ÖÖŸÖ Æã†Ö
×Ûú ¬Ö¾Ö»ÖÖ ™ßÛúÖ ÛúÖê ¾Ö߸ÃÖê®Ö þÖÖ´Öß®Öê ¯ÖÎÖŸÖ:ÛúÖ»ÖÛê ÃÖ´ÖµÖ ¯Öæ¸ß Ûúß £Öß
•Ö²Ö ŸÖã»ÖÖ ¸Ö׿ÖÛê ÃÖÖ£Ö ÃÖæµÖÔ¤ê¾Ö ˆ¤µÖ ÆÖê ¸Æê £Öê…
‡ÃÖ ×¾Ö¾Öê“Ö®Ö¾¤Ö¸Ö ˆŒŸÖ ¯ÖÎ׿Ö×ßÖÛê ÃÖ´ÖµÖÃÖæ“ÖÛú ¯ÖªÖêÓÛúÖ ¯Öæ¸Ö
ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö®Ö ÆÖê •ÖÖŸÖÖ Æî, †Öî¸ ˆÃÖÃÖê ¬Ö¾Ö»ÖÖÛúß ÃÖ´ÖÖׯŸÖÛúÖ ÛúÖ»Ö ×®Ö×¾ÖÔ¾ÖÖ¤
¹ý¯ÖÃÖê ¿ÖÛú 738 ÛúÖןÖÔÛú ¿ÖãŒ»Ö 13, ŸÖ¤®ÖãÃÖÖ¸ ŸÖÖ¸ßÜÖ 8 †Œ™æ²Ö¸ ÃÖ®ÖË 816,
פ®Ö ²Öã¬Ö¾ÖÖ¸ ÛúÖ ¯ÖÎÖŸÖ:ÛúÖ»Ö, ×ÃÖ¬¤ ÆÖê •ÖÖŸÖÖ Æî… ˆÃÖÃÖê ¾Ö߸ÃÖê®Ö þÖÖ´ÖßÛê ÃÖæõ´Ö
•µÖÖêןÖÂÖ-–ÖÖ®ÖÛúÖ ³Öß ¯ÖŸÖÖ “Ö»Ö •ÖÖŸÖÖ Æî…
†²Ö Æ´Ö
ˆ®Ö ÃÖŸÖß®Ö ¯ÖªÖêÓÛúÖê ¿Ö㬤ŸÖÖÃÖê ‡ÃÖ ¯ÖÎÛúÖ¸ ¯Öœ ÃÖÛúŸÖê ÆîÓ
----
†šŸÖßÃÖ×´Æ
ÃÖŸÖÃÖ‹ ×¾ÖŒÛú´Ö¸ÖµÖÓ×Ûú‹ ÃÖã-ÃÖÝÖÞÖÖ´Öê …
¾ÖÖÃÖê
ÃÖãŸÖê¸ÃÖß‹ ³ÖÖÞÖã-×¾Ö»ÖÝÝÖê ¬Ö¾Ö»Ö-¯ÖŒÜÖê …… 6 ……
•ÖÝÖŸÖãÓÝÖ¤ê¾Ö-¸••Öê
׸µÖ×´Æ Ûãú³Ö×´Æ ¸ÖÆãÞÖÖ ÛúÖêÞÖê …
Ûú×¢ÖµÖ-´ÖÖÃÖê
‹ÃÖÖ ™ßÛúÖ Æã ÃÖ´ÖÖ×ÞÖ†Ö ¬Ö¾Ö»ÖÖ …… 8 ……
‡ÃÖ ¯Ö¸
ÃÖê ¬Ö¾Ö»ÖÖ Ûúß •Ö®´ÖÛãÓú›»Öß ×®Ö´®Ö¯ÖÎÛúÖ¸ÃÖê ÜÖßÓ“Öß •ÖÖ ÃÖÛúŸÖß Æî
---
8
6
9
7
5
Ûê.
¿Ö.
ÃÖæ.²Öã.ÝÖã.
¿Ö.
10
4
11
¸Ö.
1
3
´ÖÓ.
12“ÖÓ.
2
¾ÖßÃÖê®ÖþÖÖ´Öß®Öê †¯Ö®Öß ™ßÛúÖÛúÖ ®ÖÖ´Ö ¬Ö¾Ö»ÖÖ ŒµÖÖêÓ ¸ŒÜÖÖ µÖÆ ÛúÆßÓ
²ÖŸÖ»ÖÖµÖÖ ÝÖµÖÖ ¤é×™ÝÖÖê“Ö¸ ®ÖÆßÓ
Æã†Ö… ¬Ö¾Ö»ÖÛúÖ ¿Ö²¤Ö£ÖÔ ¿Ö㌻ÖÛê
†×ŸÖ׸ŒŸÖ ¿Ö㬤, ×¾Ö¿Ö¤, ïÖ™ ³Öß ÆÖêŸÖÖ Æî… ÃÓÖ³Ö¾Ö Æî †¯Ö®Öß ™ßÛúÖÛê ‡ÃÖß
¯ÖÎÃÖÖ¤ ÝÖãÞÖÛúÖê ¾µÖŒŸÖ Ûú¸®ÖêÛê ×»ÖµÖê ˆ®ÆÖêÓ®Öê µÖÆ ®ÖÖ´Ö “Öã®ÖÖ ÆÖê… ‰ú¯Ö¸
¤ß Æã‡Ô ¯ÖοÖ×ßÖÃÖê –ÖÖŸÖ Æî ×Ûú µÖÆ ™ßÛúÖ ÛúÖןÖÔÛú ¬Ö¾Ö»ÖÖ ®ÖÖ´ÖÛúß ´ÖÖÃÖÛê ¬Ö¾Ö»Ö ¯ÖõÖÛúß ¡ÖµÖÖꤿÖßÛúÖê ÃÖ´ÖÖ¯ŸÖ
Æã‡Ô £Öß… †ŸÖ‹¾Ö ÃÖÓ³Ö¾Ö Æî ‡ÃÖß ×®Ö×´Ö¢ÖÃÖê ¸“Ö×µÖŸÖÖÛúÖê ÃÖÖ£ÖÔÛúŸÖÖ µÖÆ ®ÖÖ´Ö
ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ •ÖÖ®Ö ¯Ö›Ö ÆÖê… ‰ú¯Ö¸ ²ÖŸÖ»ÖÖ “ÖãÛê ÆîÓ ×Ûú µÖÆ ™ßÛúÖ ¾ÖקÝÖ
ˆ¯Ö®ÖÖ´Ö¬ÖÖ¸ß †´ÖÖê‘Ö¾ÖÂÖÔ (¯ÖΣִÖ) Ûê ¸Ö•µÖ Ûê ¯ÖÎÖ¸Ó³ÖÛúÖ»Ö´ÖêÓ ÃÖ´ÖÖ¯ŸÖ Æã‡Ô
£Öß… †´ÖÖê‘Ö¾ÖÂÖÔÛúß †®ÖêÛú ˆ¯ÖÖ׬ֵÖÖêÓ´Öê ‹Ûú ˆ¯ÖÖ×¬Ö ‘†×ŸÖ¿ÖµÖ-¬Ö¾Ö»Ö’ ³Öß
×´Ö»ÖŸÖê Æî1 ( ¸ê‰ú: ³ÖÖ¸ŸÖÛê ¯ÖÎÖ“Öß®Ö ¸Ö•Ö¾ÖÓ¿Ö, 3 ¯Öé. 40. )… ˆ®ÖÛúß ‡ÃÖ
ˆ¯ÖÖ׬ÖÛúß ÃÖÖ£ÖÔÛúŸÖÖ µÖÖ ŸÖÖê ˆ®ÖÛê ¿Ö¸ß¸Ûê †ŸµÖ®ŸÖ ÝÖÖÖÞÖÔ´ÖêÓ ÆÖê µÖÖ
ˆ®ÖÛúß †ŸµÖ®ŸÖ ¿Ö㬤 ÃÖÖן¾ÖÛú ¯ÖÎÛéúןִÖêÓ… †´ÖÖê‘Ö¾ÖÂÖÔ ²Ö›ê ¬ÖÖ×´ÖÔÛú
²Öã׬¤¾ÖÖ»Öê £Öê… ˆ®ÆÖêÓ®Öê †¯Ö®Öê
¾Ö鬤Ÿ¾ÖÛúÖ»Ö´ÖêÓ ¸Ö•µÖ¯ÖÖ™ ”Öê›Ûú¸ ¾Öî¸ÖÝµÖ ¬ÖÖ¸ÞÖ ×ÛúµÖÖ £ÖÖ †Öî¸
‘¯Öο®ÖÖê¢Ö¸¸Ÿ®Ö´ÖÖ×»ÖÛúÖ’
®ÖÖ´ÖÛú
ÃÖ㮤¸ ÛúÖ¾µÖ ×»ÖÜÖÖ £ÖÖ… ²ÖÖ»µÖÛúÖ»ÖÃÖê Æß ˆ®ÖÛúß µÖÆ ¬ÖÖ×´ÖÔÛú ²Öã׬¤ ¯ÖÎÛú™
Æã‡Ô ÆÖêÝÖß… †ŸÖ: ÃÖÓ³Ö¾Ö Æî ˆ®ÖÛúß
µÖÆ ‘†×ŸÖ¿ÖµÖ-¬Ö¾Ö»Ö’
ˆ¯ÖÖ׬Ö
³Öß ¬Ö¾Ö»ÖÖÛê ®ÖÖ´ÖÛú¸ÞÖ´ÖêÓ ‹Ûú ×®Ö×´Ö¢ÖÛúÖ¸ÞÖ Æã†Ö ÆÖê…